Είναι πια τόσο συνηθισμένο, που δεν αποτελεί είδηση: Οι φάρμες και τα αγροκτήματα στη Γαλλία πωλούνται. Τις περισσότερες φορές, σε τιμές που χαρακτηρίζονται ασύμφορες για όσους τα δούλευαν ως τώρα. Οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι στην Ευρώπη οδηγούνται σ’ αυτές τις σκληρές αποφάσεις σχεδόν σαν μονόδρομο: Δεν βλέπουν λόγο να δουλεύουν δέκα ώρες την ημέρα, Δευτέρα-Κυριακή. Και τα παιδιά τους δεν σχεδιάζουν να συνεχίσουν την οικογενειακή επιχείρηση.

Το μερίδιο του γαλλικού πληθυσμού που ασχολείται με τη γεωργία να μειώνεται σταθερά τον περασμένο αιώνα. Το 2023 ήταν περίπου 2% του συνολικού εργατικού δυναμικού, ιστορικό χαμηλό. Αν αυτό δεν είναι καμπανάκι για την αγροτική πολιτική της Ευρώπης, τότε ποιο;

Η εξέγερση, φυσικά, έχει εξαπλωθεί και πέρα από τη Γαλλία. Η δυσαρέσκεια, που οδηγεί τους αγρότες όχι μόνο να παραιτηθούν από τους κόπους μιας ζωής, αλλά και να διαδηλώσουν, απειλεί να κάνει περισσότερα από το να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο η Ευρώπη παράγει τα τρόφιμά της. Οι εξαγριωμένοι αγρότες μπορούν να καθυστερήσουν τη λεγόμενη πράσινη ανάπτυξη. Να αλλάξουν τους στόχους της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και να βάλουν περισσότερα και δυνατότερα ακροδεξιά κόμματα στο Ευρωκοινοβούλιο, στις εκλογές του Ιουνίου.

Οι σημαντικοί περιορισμοί, τους οποίους πρέπει να ακολουθούν πια οι αγρότες στην Ευρώπη για να κάνουν απλά τη δουλειά τους, περιορίζουν ακόμα και την καθημερινότητά τους. Σε σημείο που να θεωρούν ότι δεν μπορούν να βγάλουν πια τα προς το ζην. Και φταίει, γενικά, «η οικολογία». Μόνο που οικολογία χωρίς οικονομία δεν έχει νόημα.

Τους τελευταίους μήνες οι αγρότες έχουν μπλοκάρει αυτοκινητόδρομους, κατεβαίνουν στους δρόμους των ευρωπαϊκών πρωτευουσών, ανάμεσά τους και στην Αθήνα. Αυτό το ξέσπασμα, αν και ασύνδετο, συνδέεται μ’ αυτό που οι ίδιοι αποκαλούν «υπαρξιακές προκλήσεις».

Οι απαιτήσεις για τον περιορισμό της χρήσης φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων μειώθηκαν υπό το φως των διαμαρτυριών. Η απόφαση της Ευρώπης να ανοίξει τις πόρτες της σε φθηνότερα ουκρανικά σιτηρά και πουλερικά σε ένδειξη αλληλεγγύης προσέθεσε τα ανταγωνιστικά προβλήματα σε ένα μπλοκ όπου το κόστος εργασίας ήταν ήδη πολύ διαφορετικό. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, επίσης, σε πολλές περιπτώσεις έχει μειώσει τις επιδοτήσεις στους αγρότες, ειδικά αν δεν στραφούν σε πιο φιλικές προς το περιβάλλον μεθόδους.

Η Κοινή Αγροτική Πολιτική της Ευρώπης μόνο κοινή δεν είναι

Πριν λίγο καιρό, Γερμανοί αγρότες επιτέθηκαν στις εκδηλώσεις του κόμματος των Πρασίνων. Έφτασαν στο σημείο να πετάξουν κοπριά σε έναν αυτοκινητόδρομο κοντά στο Βερολίνο που προκάλεσε τρακάρισμα πολλών αυτοκινήτων, τραυματίζοντας σοβαρά πέντε άτομα. Οι Ισπανοί αγρότες καταστρέφουν συστηματικά τις εισαγωγές προϊόντων από το Μαρόκο, που καλλιεργούνται με φθηνότερο εργατικό δυναμικό. Οι Πολωνοί αγρότες είναι εξοργισμένοι με αυτό που θεωρούν ως αθέμιτο ανταγωνισμό από την Ουκρανία. Οι Γάλλοι αγρότες διαμαρτύρονται για τον λαβύρινθο κανονιστικών απαιτήσεων, που τους δυσκολεύει ακόμα και στις καθημερινές τους εργασίες.

Τα ανερχόμενα ακροδεξιά κόμματα σε όλη την Ευρώπη δείχνουν να αρπάζουν την ευκαιρία και να καβαλάνε το κύμα της οργής. Το παρουσιάζουν ως μια άλλη απεικόνιση της αντιπαράθεσης μεταξύ των αλαζονικών ελίτ και του λαού, των αστικών υπέρ της παγκοσμιοποίησης και των αγροτών που πρεσβεύουν την επιστροφή στις ρίζες. Το μήνυμά τους είναι ότι η ύπαιθρος είναι ο θεματοφύλακας των εθνικών παραδόσεων που πλήττονται από τον νεωτερισμό, την πολιτική ορθότητα και τη μετανάστευση.

Ο 28χρονος Τζόρνταν Μπαρντέλα, το νέο αστέρι του κόμματος της Μαρίν Λε Πεν, ο οποίος ηγείται της προεκλογικής εκστρατείας του κόμματος για τις ευρωεκλογές, εισήγαγε έναν νέο όρο που προσπαθεί να τα συνοψίσει όλα αυτά: «τιμωρητική οικολογία». Λέει ότι σχεδόν το 18% των Γάλλων αγροτών ζει κάτω από το επίσημο όριο της φτώχειας και το 25% αντιμετωπίζει δυσκολίες.

Μια πρόσφατη δημοσκόπηση της εφημερίδας Le Monde έδωσε στην Εθνική Συσπείρωση της  Λε Πεν 31% των ψηφοφόρων, έναντι μόλις 18% του κόμματος του Μακρόν. Οι αγρότες μπορεί να μην συνεισφέρουν σε πολλές ψήφους άμεσα, αλλά είναι δημοφιλείς, ακόμη και σεβαστές, προσωπικότητες στη Γαλλία και η δυσαρέσκεια τους καταγράφεται σε ένα ευρύ φάσμα ψηφοφόρων.

Στη Γερμανία, στελέχη ακροδεξιών κομμάτων, μέχρι και νεοναζιστικών, μιλούν ανοιχτά σε εκδηλώσεις διαμαρτυρίας αγροτών σε όλη τη χώρα. Προσπαθούν να παρουσιάσουν το πράγμα ως μάχη μεταξύ των αγροτών και των Πρασίνων, του κόμματος που συμμετέχει στον κυβερνητικό συνασπισμό.

Ο ακρογωνιαίος λίθος μιας Ευρώπης που ενώνει για περισσότερες από έξι δεκαετίες ήταν η Κοινή Αγροτική Πολιτική της. Όπως και στις ΗΠΑ, όπου η κυβέρνηση ξοδεύει δισεκατομμύρια ετησίως σε γεωργικές επιδοτήσεις, κυρίως για πολύ μεγαλύτερες εκμεταλλεύσεις από ό,τι στη δυτική Ευρώπη, ένας βιώσιμος γεωργικός τομέας θεωρείται βασικό στρατηγικό συμφέρον.

Η Γαλλία έχει λάβει περισσότερη ετήσια οικονομική στήριξη από τις Βρυξέλλες για τους αγρότες της από οποιαδήποτε άλλη χώρα στην Ευρώπη, περισσότερα από 10 δις δολάρια το 2022. Ο γαλλικός τομέας γεωργίας και τροφίμων είχε πλεόνασμα 3,8 δις δολαρίων με την Κίνα το 2022 και ακόμη μεγαλύτερο με τις ΗΠΑ. Αλλά η αγροτική πολιτική της Ευρώπης είναι γεμάτη προβλήματα που συνέβαλαν στην εξέγερση των αγροτών.

Για παράδειγμα, τα φτηνά κοτόπουλα που εκτρέφονται με πολύ χαμηλότερο κόστος εργασίας στην Πολωνία έχουν κατακλύσει τη γαλλική αγορά. Τέτοια προβλήματα σίγουρα υπάρχουν σε μια ένωση 27 κυρίαρχων κρατών. Οι αδασμολόγητες εισαγωγές από την Ουκρανία έχουν στείλει αρνητικό μήνυμα για το τι θα σήμαινε μια πλήρης ένταξη της χώρας αυτής στην Ε.Ε.

Ως αποτέλεσμα, Οι αγρότες βασίζονται σε πολιτικούς και αξιωματούχους, όχι στους καταναλωτές, για ένα σημαντικό μέρος των εσόδων τους και νιώθουν ευάλωτοι. Όσο εξαρτώνται από τις επιδοτήσεις περισσότερο από το κέρδος που βγάζει το χωράφι ή η φάρμα, τα πράγματα θα δυσκολεύουν.

Οι κυβερνήσεις, βέβαια προσπαθούν να περιορίσουν τη ζημιά. Εκτός από την αναβολή ορισμένων περιβαλλοντικών κανόνων, η Γαλλία ακύρωσε την αύξηση του φόρου στο καύσιμο ντίζελ για αγροτικά οχήματα. Έχει στραφεί κατά του ελεύθερου εμπορίου, επιχειρώντας να εμποδίσει μια συμφωνία με τη Mercosur, το μπλοκ χωρών της Νότιας Αμερικής, που κατηγορείται από αγρότες για αθέμιτο ανταγωνισμό.

Η δυσκολία μεταφέρεται και στις βιολογικές καλλιέργειες. Αυτές σημείωσαν μεγάλη άνθηση για μερικά χρόνια, αλλά οι σκληρά πιεσμένοι καταναλωτές τώρα διστάζουν να αγοράσουν καλύτερα προϊόντα, αλλά σε σαφώς υψηλότερες τιμές. Αρκετά μεγάλα σούπερ μάρκετ έχουν περιορίσει πολύ τα βιολογικά τρόφιμα.

Η πιθανότητα οι Ευρωπαίοι αγρότες να στηρίξουν ακροδεξιά κόμματα όλο και μεγαλώνει, δεδομένου ότι από εκείνα τα χείλη ακούνε αυτά που θέλουν να ακούσουν. Το ζήτημα είναι ότι η «επιστροφή στις ρίζες», όπως την εννοούν, δηλαδή η επιβολή περιορισμών, εκτός από πρακτικά ανέφικτη, είναι και πολύ δύσκολο να λύσει τα προβλήματα.

** Με πληροφορίες από New York Times.