Περιεχόμενα
Ο Τζο Μπάιντεν ήταν ιδιαίτερα χαλαρός στις τελευταίες στιγμές του δείπνου που διοργάνωσε η Ένωση Ανταποκριτών του Λευκού Οίκου. Τόσο χαλαρός που παράκαμψε το πρωτόκολλο και συνόδεψε στην έξοδο της αίθουσας μερικούς από τους παλαιότερους δημοσιογράφους που ασχολούνται ολημερίς με το να καλύπτουν την δραστηριότητα ενός από τους πιο σημαντικούς ανθρώπους στον πλανήτη.
Όταν κάποιος απ’ αυτούς, πριν χαιρετήσει τον πρόεδρο των ΗΠΑ, ανέφερε τις λέξεις «μεγάλη ηλικία», ο Μπάιντεν χαμογέλασε κι ακούστηκε να λέει: «Ξέρεις τι έχει πει ο Όλιβερ Χολμς; Ότι οι νέοι γνωρίζουν τους κανόνες, αλλά οι ηλικιωμένοι γνωρίζουν τις εξαιρέσεις»!
Το περιστατικό συνέβη πριν από ακριβώς ένα χρόνο, στις 30 Απριλίου 2022. Παραμένει άγνωστο αν οι τότε συνδαιτημόνες του Μπάιντεν προτίμησαν να κρατήσουν την (ούτως ή άλλως off the record) συζήτηση μυστική, ή το θεώρησαν ένα άνευ σημασίας σχόλιο της στιγμής. Το σίγουρο είναι ότι θυμήθηκαν την αναφορά του Αμερικανού προέδρου στο γνωμικό του διάσημου Αμερικανού στοχαστή και ποιητή του 19ου αιώνα, όταν πριν λίγες ημέρες ο Μπάιντεν ανακοίνωνε την εκ νέου υποψηφιότητά του για τις εκλογές του 2024.
Η μάχη των 80άρηδων
Η (πολύ πιθανή πια) δεύτερη συνεχόμενη μονομαχία του Μπάιντεν με τον Ντόναλντ Τραμπ για την προεδρία των ΗΠΑ, μια από τις απαιτητικότερες δουλειές στον πλανήτη, είναι σίγουρο ότι θα φέρει στο προσκήνιο ακόμη πιο επιτακτικά το θέμα της ηλικίας. Αλλά και της βιολογικής αντοχής που πρέπει να’ χει ένας ηγέτης, που καλείται να διαχειριστεί μια δύσκολων και σημαντικών αποφάσεων. Οι οποίες επηρεάζουν όχι μόνο την μεγάλη χώρα του, αλλά ολόκληρη την υφήλιο.
Ο γεννημένος το 1942 Μπάιντεν θα κλείνει τα 82 του χρόνια το Νοέμβριο του 2024, όταν εκτός συγκλονιστικού απροόπτου θα διεκδικεί μια νέα τετραετή θητεία στο Λευκό Οίκο. Ki o Τραμπ δεν είναι κανένα… λυκόπουλο: Γεννημένος τον Ιούνιο του 1946, θα’ χει πατημένα τα 78 όταν θα διεκδικεί να επανέλθει στην προεδρία, κι αν το καταφέρει θα γιορτάσει ως πρόεδρος τα 80ά του γενέθλια. Μια συζήτηση, λοιπόν, που ακόμα και πριν λίγα χρόνια θα θεωρούταν ταμπού πρόκειται να απασχολήσει ιδιαίτερα το εκλογικό σώμα. Και τους μεγαλύτερους σε ηλικία, αλλά και τους νεότερους.
Ο γηραιότερος (ήδη) πρόεδρος
Το θέμα έχει ενδιαφέρον, ακόμα κι αν θέλει κανείς να το εξετάσει από τη στατιστική του πλευρά. Ο Μπάιντεν είναι ήδη ο γηραιότερος εν ενεργεία πρόεδρος των ΗΠΑ. Αν επανεκλεγεί και ολοκληρώσει τη δεύτερη θητεία του, θα έχει ζήσει δέκα χρόνια παραπάνω από το προσδόκιμο ζωής των Αμερικανών, όπως αυτό υπολογίστηκε το 2022. Θα είναι, επίσης, 20 χρόνια μεγαλύτερος από τη μέση ηλικία ενός Αμερικανού γερουσιαστή και 40 χρόνια μεγαλύτερος από την ηλικία του μέσου Αμερικανού πολίτη. Αριθμοί που σε κάνουν να αναρωτιέσαι αν όντως θα είναι σε θέση να ανταπεξέλθει στα καθήκοντά του.
Αυτό το ζήτημα οδηγεί και σε μια γενικότερη συζήτηση. Πώς έφτασε ένα έθνος 350 εκατομμυρίων ανθρώπων να βιώνει τέτοια λειψανδρία ηγετών; Γιατί να κληθεί πάλι να επιλέξει ανάμεσα στους ίδιους που του προτάθηκαν, απλά τώρα θα έχουν τέσσερα χρόνια παραπάνω στην πλάτη τους;
Κωνσταντίνος Υφαντής: «Κύρος και εμπειρία μετράνε περισσότερο από την ηλικία»
«Ο Τζο Μπάιντεν έχει να βάλει στο τραπέζι δύο γερά χαρτιά σ’ αυτή τη μάχη, την εμπειρία του και το κύρος του», αναφέρει ο Κωνσταντίνος Υφαντής, Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και επί σειρά ετών επισκέπτης ερευνητής, μεταξύ άλλων, στα πανεπιστήμια του Χάρβαρντ και του Μίσιγκαν. «Η εξωτερική πολιτική ήταν ο τομέας που ασχολήθηκε περισσότερο ως γερουσιαστής, αλλά και κατά τη διάρκεια της προεδρίας του κλήθηκε να αντιμετωπίσει μια σειρά από ποικίλες κρίσεις, από τον πόλεμο της Ουκρανίας μέχρι την πανδημία COVID-19, και σε γενικές γραμμές κατάφερε να κρατήσει τις ΗΠΑ μέσα στα πλαίσια, στα οποία παραδοσιακά κινούνται οι Δημοκρατικοί. Στο εξωτερικό απολαμβάνει της ευρείας αποδοχής από τους συνομιλητές του άλλους ηγέτες, ως γνώστης της διεθνούς κατάστασης. Κάτι τέτοιο δεν συνέβαινε με όλους τους προκατόχους του».
Μπορεί, λοιπόν, η εμπειρία και το κύρος να αντιπαρέλθει την ηλικία; Ο Υφαντής είναι κατηγορηματικός: «Καταλαβαίνω γιατί όλη αυτή η συζήτηση για την ηλικία του Μπάιντεν θα έλθει στο προσκήνιο, κυρίως από την πλευρά Τραμπ, αλλά δε νομίζω ότι θα παίξει πρωτεύοντα ρόλο στην επιλογή των ψηφοφόρων. Το αν είναι ηλικιακός ρατσισμός ή όχι να αναφέρεται συνεχώς η ηλικία ενός υποψηφίου θα το κρίνουν οι πολίτες. Αναμφισβήτητα, κάθε χρόνος που περνάει βαραίνει στις πλάτες κάθε ανθρώπου, ειδικά αν το πρόγραμμά του είναι πολύ απαιτητικό, όπως του προέδρου των ΗΠΑ. Είναι καλύτερο, όμως, σε δύσκολες εποχές να βρίσκεται στο πόστο αυτό ένας άνθρωπος ηλικιωμένος μεν, αλλά με κύρος και εμπειρία, παρά ένας νεότερος και πολύ πιο άπειρος, όπως είναι όσοι έχουν εκδηλώσει ως τώρα ενδιαφέρον για το χρίσμα των Δημοκρατικών».
Οι αρμοδιότητες της Καμάλα Χάρις και το μάθημα του 2016
Με δεδομένη την υποψηφιότητα Μπάιντεν, υπάρχει περίπτωση τα μέλη του κόμματος των Δημοκρατικών να στραφούν σε κάποια άλλη επιλογή, όπως π.χ. της Μισέλ Ομπάμα ή ακόμα και της Αλεξάντρια Οκάζιο Κορτέζ; «Δεν έχει συμβεί ποτέ στο παρελθόν ένας νυν πρόεδρος να έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον για δεύτερη θητεία και να μην τον στηρίξει το κόμμα του», επισημαίνει ο Υφαντής. «Οι πιθανότητες άλλης επιλογής εκτός του Μπάιντεν είναι από ελάχιστες ως μηδαμινές, σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα. Θα πρέπει να συμβεί κάτι αδιανόητο για να αλλάξει αυτό. Εκτιμώ, επίσης, ότι το ίδιο το Δημοκρατικό Κόμμα θα επιδιώξει να μην βρίσκεται στο προσκήνιο το θέμα της ηλικίας από τους πιθανούς ανθυποψήφιους του Μπάιντεν, ώστε να μην αδυνατίσει εκ των έσω η υποψηφιότητά του. Κάτι τέτοιο το Δημοκρατικό Κόμμα το πλήρωσε στις εκλογές του 2016, όταν η σφοδρή για εσωκομματικά δεδομένα αντιπαράθεση της Χίλαρι Κλίντον με τον Μπέρνι Σάντερς οδήγησε πολλούς ψηφοφόρους των Δημοκρατικών να μην στηρίξουν τελικά την Κλίντον στις εκλογές, θεωρώντας την πολύ συντηρητική επιλογή».
Ο καθηγητής Υφαντής ορίζει και μια άλλη παράμετρο στην όλη διαδικασία: «Μπορεί ο ίδιος ο Μπάιντεν, εφ’ όσον επανεκλεγεί, να μπει στη λογική ενεργοποίησης της αντιπροέδρου Καμάλα Χάρις πολύ περισσότερο απ’ όσο έκανε στην πρώτη του θητεία. Στο πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ ο ρόλος του αντιπροέδρου είναι απολύτως διακοσμητικός όσο ο πρόεδρος επιλέγει να διαχειρίζεται μόνος του όλες τις ευθύνες. Θα μπορούσε, όμως, να υπάρξει και μια τέτοια κατανομή αρμοδιοτήτων, έτσι ώστε και ο Μπάιντεν να κυβερνά, αλλά και η Χάρις να αναλάβει κάποιους τομείς, έστω δευτερεύοντες, που θα του αφαιρέσουν φόρτο εργασίας».
Στο δύσκολο αυτό περιβάλλον, όμως, με τον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας, τις γενικά εύθραυστες διεθνείς σχέσεις και την πολεμική ρητορική με την Κίνα, θα ήταν αναγκαίο να αναδειχτεί ένα νεότερο πρόσωπο; «Στις διεθνείς σχέσεις παίζει μεγάλο ρόλο η γνώση και η εμπειρία», απαντά ο καθηγητής Υφαντής. «Η νέα θητεία Μπάιντεν, εφ’ όσον εξασφαλιστεί, θα σημάνει μια ομαλή συνέχεια του έργου που έχουμε δει μέχρι στιγμής, με τα θετικά του στοιχεία και τις όποιες αδυναμίες. Οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν να δίνουν έμφαση στην περιφερειακή ασφάλεια, κι όσον αφορά την Κίνα θα συνεχίσουν να ενισχύουν τα κράτη-συμμάχους τους που βρίσκονται κοντά της, όπως την Αυστραλία, την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα. Από την άλλη, τα βήματα όσον αφορά την εξομάλυνση των σχέσεων με το Ιράν δεν είναι τόσο τολμηρά, όσο θα περίμενε κανείς. Σε κάθε περίπτωση, έχω να σημειώσω ότι οι Αμερικανοί ψηφοφόροι σχεδόν ποτέ δεν επιλέγουν πρόεδρο με βάση την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ. Τα θέματα που τους απασχολούν πρωτίστως είναι εσωτερικού ενδιαφέροντος».
Τεστ μυαλού και κοπώσεως
Το ζήτημα της ηλικίας, πάντως, δεν είναι μόνο θεωρητικό. H Νίκι Χέιλι, υποψήφια για το χρίσμα των Ρεπουμπλικάνων στις επόμενες εκλογές, πρότεινε οι υποψήφιοι άνω των 75 ετών να περνούν ένα δημόσιο «τεστ διανοητικής ικανότητας» (competency test) πριν καταθέσουν την υποψηφιότητά τους. Ο Ντόναλντ Τραμπ το πήγε ένα βήμα παρακάτω: Πρότεινε να γίνεται και τεστ κοπώσεως, ώστε να εξακριβώνεται και η φυσική αντοχή του υποψήφιου. Με αυτές τις δηλώσεις πριν ακόμα ζεσταθεί η προεκλογική περίοδος, όλοι καταλαβαίνουμε τι θα επακολουθήσει. Από το 2020, άλλωστε, ο Τραμπ είχε τραβήξει το χαρτί του «Sleepy Joe», του υπναρά Τζο, για να χαρακτηρίσει τον Μπάιντεν. Αλλά δεν του βγήκε, όπως φάνηκε από τα αποτελέσματα της κάλπης.
Το ιατρικό τιμ που ελέγχει την υγεία του Μπάιντεν είναι κατηγορηματικό όσον αφορά την βιολογική του ικανότητα. «O Πρόεδρος χαίρει άκρας υγείας και είναι ικανός προς υπηρεσία», ήταν η λιτή δήλωση του Κέβιν Ο’ Κόνορ στις 16 Φεβρουαρίου 2023, όταν ο Μπάιντεν ολοκλήρωσε το ετήσιο ιατρικό του τσεκ απ. Λεπτομέρεια: Ο Ο’Κόνορ, επί δεκαετίας προσωπικός γιατρός του Μπάιντεν, τοποθετήθηκε επικεφαλής της ιατρικής ομάδας του Προέδρου το 2021, αντικαθιστώντας τον Δρ. Σον Κόνλεϊ. Οι λόγοι της αντικατάστασης ήταν κυρίως θεσμικοί. Ο Κόνλεϊ κατηγορήθηκε ότι διέρρευσε στο κοινό «πολύ περισσότερες πληροφορίες απ’ όσες ήταν αναγκαίες» σχετικά με την περιπέτεια του πρώην προέδρου Τραμπ με τον COVID-19. Είναι προφανές, πάντως, ότι ο Ο’Κόνορ δεν θα μπορούσε να ισχυριστεί τίποτε διαφορετικό, τουλάχιστον δημόσια.
Δεν πίνει, δεν καπνίζει, τρώει ό,τι πρέπει
Όσοι υποστηρικτές του Μπάιντεν τον ζουν καθημερινά δίνουν την εικόνα ενός ανθρώπου που δεν επηρεάζεται από την προχωρημένη ηλικία του. Από το ημερήσιο πρόγραμμα του Προέδρου προκύπτει ότι αποφεύγει τις πολύ πρωινές συναντήσεις, ώστε να κοιμάται και ξεκουράζεται λίγο παραπάνω. Από την άλλη, όμως, έχει ένα καθημερινό πρόγραμμα γυμναστικής, στο οποίο ανταποκρίνεται με το παραπάνω, δεν καπνίζει, δεν πίνει αλκοόλ και είναι πολύ εγκρατής όσον αφορά το φαγητό.
Σαν επιστέγασμα της καλής του υγείας φέρνουν το ταξίδι που έκανε στο τέλος Φεβρουαρίου στην Ουκρανία, λίγο πριν την συμπλήρωση ενός χρόνου από τη ρωσική εισβολή. Ένα ταξίδι που θα μπορούσε κάλλιστα να αποφύγει, όμως δεν το έκανε, δεχόμενος την ταλαιπωρία ενός πολύωρου υπερατλαντικού ταξιδιού κι ενός ακόμα πιο κουραστικού με τρένο, διότι αντιλήφθηκε πόσο ισχυρός συμβολισμός θα θεωρούταν η παρουσία του στο Κίεβο εκείνη τη στιγμή. Αν αισθανόταν κουρασμένος, θα μπορούσε να έστελνε την Καμάλα Χάρις, ή να μην πάει καθόλου.
Οι επικριτές του Μπάιντεν λένε ότι το 2020 τον βόλεψε το είδος της προεκλογικής εκστρατείας. Με τους περισσότερους Αμερικανούς κλεισμένους στα σπίτια τους και τον ίδιο να επιλέγει περισσότερο «διαδικτυακές» ομιλίες από τις παραδοσιακές περιοδείες ακριβώς λόγω των περιορισμών, το ζήτημα της βιολογικής αντοχής δεν φάνηκε. Το 2024, όμως, θα έχει να αντιμετωπίσει ένα πολύ πιο απαιτητικό πρόγραμμα, με πολύωρα ταξίδια, συναντήσεις και ομιλίες σε όλες τις ΗΠΑ. Και τις κάμερες να καταγράφουν κάθε του βήμα, έτοιμες να «πιάσουν» μια ακόμα από τις περιβόητες πια γκάφες του.
Ο Μπάιντεν θα έχει στη διάθεσή του το Air Force One για τις μετακινήσεις του, όμως μήπως και ο Τραμπ δεν θα μετακινείται με το ιδιωτικό του αεροπλάνο; Στόχος του Τραμπ είναι να αναδείξει αυτή τη διαφορά στο μέτρο που μπορεί, καλλιεργώντας ένα πολύ πιο φρέσκο προφίλ κι εστιάζοντας κυρίως στους νέους. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι, όπως δείχνουν τα πράγματα, οι Αμερικανοί θα πρέπει να περιμένουν πολύ για να γνωρίσουν τη νέα γενιά ηγετών, που θα κληθούν να πάρουν δύσκολες αποφάσεις στο μέλλον.
