Οι ιστορίες με ναυμαχίες, ρεσάλτα και ναυάγιο με κρυμμένου θησαυρό ήταν πάντα πολύ δελεαστικές (βλέπε Πειρατές της Καραϊβικής), πλην όμως όταν τελείωνε η ταινία ή το βιβλίο πάντα υπήρχε το ίδιο σχόλιο: «Αυτά γίνονται μόνο στη φαντασία». Η κυβέρνηση της Κολομβίας, όμως, αποφάσισε να κάνει πραγματικότητα τη φαντασία: Ανακοίνωσε ότι ξεκινάει έρευνες για τον εντοπισμό και την εξερεύνηση στο ναυάγιο του «Σαν Χοσέ», μιας ισπανικής γαλέρας που βυθίστηκε το 1708 ενώ κουβαλούσε θησαυρούς αξίας 20 δισεκατομμυρίων λιρών!

Η αρχή έγινε πριν από λίγες ημέρες, όταν το υπουργείο Πολιτισμού της Κολομβίας ανακοίνωσε ότι «χαρακτήρισε» την περιοχή όπου βρίσκεται το ναυάγιο και την δέσμευσε για ωκεανογραφικές έρευνες. Στόχος, φυσικά, δεν είναι η ανέλκυση του πλοίου, το οποίο ξύλινο καθώς είναι θα’ χει πια διαλυθεί από τη διάβρωση, αλλά η ανέλκυση του αμύθητου θησαυρού που κουβαλούσε. Αυτό είναι το σπουδαιότερο κίνητρο, κι αυτό που έχει κινητοποιήσει όποιον εμπλεκόταν τότε στην υπόθεση να διεκδικήσει μερίδιο, ακόμα και δικαστικά.

Η ακριβής τοποθεσία για το ναυάγιο αποκαλύφθηκε το 2014. Τότε η κυβέρνηση της Κολομβίας ανακοίνωσε ότι είχε βρει το «Σαν Χοσέ» σε βάθος 2.000 ποδών (κάτι περισσότερο από 600 μέτρα) με τη βοήθεια Βρετανών ειδικών και του Ωκεανογραφικού Ινστιτούτου Woods Hole (WHOI). Τώρα ξεκινούν οι εκτεταμένες έρευνες, οι οποίες θα διαρκέσουν αρκετούς μήνες, σύμφωνα με τον προγραμματισμό.

Ειδικά σκάφη θα χρησιμοποιήσουν απομακρυσμένους αισθητήρες για τη δημιουργία εικόνων του χώρου για τη δημιουργία απογραφής του αρχαιολογικού υλικού στο ναυάγιο στον βυθό της θάλασσας. Τα υποβρύχια ρομπότ θα κάνουν επίσης αναγνώσεις γύρω από το ναυάγιο, οι οποίες θα χρησιμοποιηθούν για την ενημέρωση ακαδημαϊκών μελετών. Οι επόμενες φάσεις θα εξαρτηθούν από το τι έρχεται στο φως σε αυτήν την πρώτη φάση του έργου. Όλοι θεωρούν ότι αξίζει τον κόπο, δεδομένου ότι τα έξοδα είναι τεράστια, αλλά και ο θησαυρός αμύθητος.

Το «Σαν Χοσέ» ήταν μια γαλιέρα με 64 κανόνια, τρικάταρτη, με τρία καταστρώματα, περίπου 40μέτρα σε μήκος και 13 μέτρα μέγιστο πλάτος. Κατασκευάστηκε και εκτοξεύτηκε στο Σαν Σεμπαστιάν της Χώρας των Βάσκων στην Ισπανία το 1698. Έκανε συχνά δρομολόγια στα ισπανικά λιμάνια της Καραϊβικής και συμμετείχε στον λεγόμενο «Πόλεμο της Ισπανικής Διαδοχής», οποίος ξεκίνησε όταν ο βασιλιάς Κάρολος Β’ της Ισπανίας πέθανε άτεκνος το 1700.

Το κενό οδήγησε σε δύο ανταγωνιστικούς διεκδικητές του θρόνου: τον Φίλιππο του Ανζού , που υποστηρίχθηκε από τη Γαλλία και τον Αρχιδούκα Κάρολο της Αυστρίας, ο οποίος υποστηρίχθηκε από μια συμμαχία που περιελάμβανε την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, την Ολλανδική Δημοκρατία και τη Μεγάλη Βρετανία.

Βεβαίως το ζήτημα δεν ήταν ποιος θα ανέβει στο θρόνο, αλλά το ποιος θα ελέγξει τα θαλάσσια δρομολόγια, ειδικά σ’ αυτή την περιοχή του κόσμου. Αρκετές γαλέρες φορτωμένες χρυσάφι, διαμάντια και ό,τι άλλο θησαυρό μάζευαν οι Ισπανοί από τη Νότια Αμερική μετέφεραν στην Ισπανία, για να χρηματοδοτήσουν τον πόλεμο.

Δικαστική διαμάχη για το ναυάγιο

Το απόγευμα της 8ης Ιουνίου 1708, ήταν αγκυροβολημένο στα ανοιχτά του Ίσλα ντε Μπαρού, κοντά στο μεγάλο λιμάνι της Καρταχένα της σημερινής Κολομβίας (που τότε ανήκε βέβαια στην Ισπανία). Ήταν κατάφορτο με χρυσάφι και πολύτιμους λίθους κι έτοιμο να ξεκινήσει, με τη συνοδεία άλλων δύο πλοίων, όταν ενεπλάκη σε ναυμαχία με μια μοίρα τεσσάρων βρετανικών πλοίων.

Πάνω στους συνεχείς κανονιοβολισμούς μια τεράστια έκρηξη στην μπαρουταποθήκη ήταν η μοιραία στιγμή. Το πλοίο βυθίστηκε μέσα σε λίγα λεπτά, παίρνοντας μαζί του τα 589 από τα 600 μέλη του πληρώματος, ναύτες και στρατιώτες που προστάτευαν το θησαυρό.

Όπως αποδείχτηκε αργότερα, οι Βρετανοί γνώριζαν για τον θησαυρό και στόχος τους δεν ήταν να κάνουν το «Σαν Χοσέ» ναυάγιο, αλλά να κλέψουν το φορτίο του. Γι’ αυτό και οι καπετάνιοι, παρά την επιτυχία τους, πέρασαν από ναυτοδικείο, με πρόσχημα όχι τη βύθιση του Σαν Χοσέ, αλλά το ότι άφησαν τα συνοδευτικά ισπανικά πολεμικά πλοία να ξεφύγουν.

Το ναυάγιο και οι θησαυροί του βρίσκονται εδώ και χρόνια στο επίκεντρο μιας πολύπλευρης δικαστικής διαμάχης μεταξύ της Κολομβίας, μιας ιδιωτικής εταιρείας που ισχυρίζεται ότι ανακάλυψε πρώτα τα συντρίμμια, των κυβερνήσεων της Ισπανίας και του Περού, ως και των απογόνων της ιθαγενούς φυλής Κάρα-Κάρα, και Αφρικανών τότε σκλάβων, οι οποίοι αναγκάστηκαν να εξορύξουν τα πολύτιμα μέταλλα και να τα μεταφέρουν στο πλοίο!

Η διαμάχη, προφανώς, οφείλεται στην τεράστια αξία του θησαυρού που κουβαλούσε το «Σαν Χοσέ». Αλλά υπάρχουν και λίγοι ρομαντικοί, που επιμένουν ότι η πραγματική αξία του ναυαγίου βρίσκεται στα ιστορικά και πολιτιστικά στοιχεία που μπορεί να πλουτίσουν την έρευνά τους.

Γι’ αυτό, άλλωστε, τις ανακοινώσεις τις έκανε ο υπουργός Πολιτισμού της Κολομβίας και όχι ο υπουργός Οικονομίας. Είναι σίγουρο ότι ο θησαυρός, όταν ανακαλυφθεί και αποδειχτεί ότι είναι τόσο μεγάλος, θα κρατήσει άσβεστη τη φωτιά για πολλά χρόνια.

** Με πληροφορίες από history.com.