«Είναι η αρχή του τέλους για την Ανταρκτική;»: Νέο «καμπανάκι» για την περιοχή που ρυθμίζει το κλίμα του πλανήτη

Οι πάγοι στην Ανταρκτική έφτασαν στο χαμηλότερο επίπεδο για δεύτερη φορά μέσα σε δύο χρόνια, με ορισμένους επιστήμονες να ανησυχούν ότι αυτή η μείωση αποτελεί ένδειξη ότι η κλιματική κρίση μπορεί πλέον να επηρεάζει ξεκάθαρα αυτή την τεράστια, πολύπλοκη και απομονωμένη περιοχή.

Ακόμα, οι πάγοι που πλαισιώνουν την Ανταρκτική, μειώθηκαν σε μόλις 1,91 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα στις 13 Φεβρουαρίου, σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Δεδομένων Χιονιού και Πάγου (NSIDC). Πρόκειται για χαμηλότερο επίπεδο πάγων, όταν στις 25 Φεβρουαρίου 2022, η έκταση των πάγων ήταν 1,92 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα.

Τα δύο τελευταία χρόνια σηματοδοτούν τη μοναδική φορά που το επίπεδο των πάγων στην Ανταρκτική έχει υποχωρήσει κάτω από τα 2 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα από τότε που άρχισαν να παρακολουθούνται από δορυφόρους, δηλαδή από το 1978. Δεν πρόκειται για «απλώς και μετά βίας χαμηλό ρεκόρ», όπως δήλωσε στο CNN ο Τεντ Σκάμπος, σχετικός αναλυτής στο Πανεπιστήμιο του Κολοράντο στο Μπόλντερ. «Είναι μία πολύ απότομη πτωτική τάση».

Antarctic sea ice has reached record low levels for the second time in two yearshttps://t.co/NREqT8PCab

— CNN (@CNN) February 21, 2023

Η αντίθεση ανάμεσα σε Αρκτική και Ανταρκτική

Σε αντίθεση με την Αρκτική, όπου ο ρυθμός απώλειας των πάγων έχει ακολουθήσει μία σταθερή καθοδική πορεία καθώς επιταχύνεται η κλιματική αλλαγή, η έκταση των πάγων της Ανταρκτικής αυξάνεται και μειώνεται, γεγονός που καθιστά πιο δύσκολο να καταλάβουμε πώς αυτή η ήπειρος και ο ωκεανός που την περιβάλλει, ανταποκρίνονται στην υπερθέρμανση του πλανήτες.

Οι δύο πολικές περιοχές είναι πολύ διαφορετικές. Ενώ η Αρκτική είναι ένας ωκεανός που περιβάλλεται από ηπείρους, η Ανταρκτική είναι μία ήπειρος που περιβάλλεται από ωκεανό. Αυτό σημαίνει ότι οι πάγοι της μπορεί να αυξάνονται, χωρίς να περιορίζεται από την ξηρά. Οι πάγοι της Ανταρκτικής τείνουν να είναι λεπτότεροι από τους πάγους της Αρκτικής, παρουσιάζοντας μεγαλύτερα ύψη τον χειμώνα και απότομη πτώση το καλοκαίρι.

Η ξαφνική αλλαγή στους πάγους στην Ανταρκτική

Τα κλιματικά μοντέλα προέβλεπαν μείωση των πάγων της Ανταρκτικής παρόμοια με αυτή της Αρκτικής, αλλά μέχρι πρόσφατα η περιοχή συμπεριφερόταν εντελώς διαφορετικά από ό,τι προέβλεπαν τα μοντέλα αυτά. Μάλιστα, το 2014, σημειώθηκε ρεκόρ για την έκταση του χειμερινού πάγου, όταν έφτασε τα 2 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα, γεγονός που φάνηκε να υποστηρίζει την ιδέα ότι η Ανταρκτική μπορεί να είναι σχετικά απομονωμένη από την υπερθέρμανση του πλανήτη.

Παρ’ όλα αυτά, το 2016, κάτι άλλαξε. Οι επιστήμονες άρχισαν να παρατηρούν μία απότομη πτωτική τάση. Αρχικά, κάποιοι το απέδωσαν στη συνήθη μεταβλητότητα αυτής της εξαιρετικά πολύπλοκης ηπείρου, με τα ποικίλα, αλληλένδετα κλιματικά της συστήματα. Μετά από δύο συνεχόμενα ρεκόρ ως προς το χαμηλό επίπεδο των πάγων, όμως, οι επιστήμονες άρχισαν να ανησυχούν.

«Το ερώτημα είναι, έχει φτάσει η κλιματική αλλαγή στην Ανταρκτική; Είναι αυτή η αρχή του τέλους; Θα εξαφανιστούν οριστικά οι πάγοι τα επόμενα χρόνια το καλοκαίρι;» δήλωσε στο CNN ο Κρίστιαν Χάας, επικεφαλής του τμήματος έρευνας για τη φυσική των πάγων στο Ινστιτούτο «Alfred Wegener» στη Γερμανία.

Αρκετοί παράγοντες μπορεί να συμβάλλουν στο γιατί οι πάγοι είναι σε τόσο χαμηλό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένων των ανέμων, των ωκεάνιων ρευμάτων και της θερμότητας των ωκεανών. Οι θερμοκρασίες του αέρα ήταν υψηλότερες από το συνηθισμένο σε τμήματα της Ανταρκτικής, περίπου 1,5 βαθμούς Κελσίου πάνω από τον μακροπρόθεσμο μέσο όρο.

Μία άλλη σημαντική παράμετρος είναι η ζώνη δυτικών ανέμων που περιβάλλει την Ανταρκτική, γνωστή ως Southern Annular Mode. Αυτοί οι άνεμοι, οι οποίοι μπορούν να αυξήσουν το λιώσιμο των θαλάσσιων πάγων, ήταν ισχυρότεροι από ό,τι συνήθως, σύμφωνα με το NSIDC. Η ισχύς των ανέμων έχει συνδεθεί, εν μέρει, με την αύξηση της ρύπανσης που υπερθερμαίνει τον πλανήτη, καθώς και με την τρύπα στο στρώμα του όζοντος πάνω από την ήπειρο.

Υπάρχουν, επίσης, ενδείξεις ότι οι πάγοι μπορεί να λιώνουν εξαιτίας της θερμότητας που παγιδεύεται ακριβώς κάτω από την επιφάνεια του ωκεανού, δήλωσε ο Τεντ Σκάμπος, τονίζοντας: «Βασικά, αναδεύεται θερμότητα στο ανώτερο στρώμα [νερού] γύρω από την Ανταρκτική». Αν αυτή η θεωρία ευσταθεί και συνδεθεί με τη γενική αύξηση της θερμοκρασίας των ωκεανών, «τότε αυτό έχει μεγάλες επιπτώσεις στη σταθερότητα του στρώματος πάγου της Ανταρκτικής».

Τι μπορεί να συμβεί αν λιώσουν οι πάγοι στην Ανταρκτική

Η εξαφάνιση των πάγων μπορεί να έχει αλυσιδωτές επιπτώσεις στην Ανταρκτική και πέραν αυτής. Αν και δεν επηρεάζει άμεσα τη στάθμη της θάλασσας, επειδή ήδη επιπλέει στον ωκεανό, η απώλεια του περιθωρίου των πάγων γύρω από την Ανταρκτική αφήνει τα παράκτια στρώματα πάγου και τους παγετώνες εκτεθειμένα στα κύματα και στα θερμά ωκεάνια ύδατα, καθιστώντας τα πολύ πιο ευάλωτα στο λιώσιμο και στη διάσπασή τους.

Ένα αλλοιωμένο τοπίο της Ανταρκτικής θα μπορούσε να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην άγρια ζωή της, από τους μικροοργανισμούς και τα φύκια που στηρίζουν την τροφική αλυσίδα μέχρι τους πιγκουίνους και τις φώκιες που βασίζονται στους πάγους για να τρέφονται και να ξεκουράζονται.

Έφτασε η «Ημέρα της Κρίσεως» για την Ανταρκτική;

Ο Κάρλος Μόφατ, ωκεανογράφος στο Πανεπιστήμιο του Ντελάγουερ, ο οποίος μόλις επέστρεψε από ένα ερευνητικό ταξίδι στην Ανταρκτική, δήλωσε στο CNN ότι το χαμηλό επίπεδο των πάγων και οι πολύ θερμές θερμοκρασίες των ωκεανών που διαπίστωσαν, «διαφέρουν δραματικά από ό,τι έχουμε παρατηρήσει τις τελευταίες δεκαετίες». Ο ίδιος επισκέπτεται την περιοχή κάθε καλοκαίρι στο πλαίσιο της μακροχρόνιας οικολογικής έρευνας Palmer, αναφέροντας: «Οι φετινές συνθήκες βρίσκονται σε ένα πλαίσιο μακροχρόνιων αλλαγών σε αυτή την περιοχή της Ανταρκτικής».

Πέρυσι, οι επιστήμονες δήλωσαν ότι ο τεράστιος παγετώνας «Thwaites» της Δυτικής Ανταρκτικής – γνωστός και ως «Παγετώνας της Ημέρας της Κρίσεως» – «κρέμεται από μία κλωστή», καθώς ο πλανήτης υπερθερμαίνεται, με πιθανή την ταχεία υποχώρηση τα επόμενα χρόνια. Οι επιστήμονες έχουν εκτιμήσει ότι η παγκόσμια άνοδος της στάθμης της θάλασσας θα μπορούσε να αυξηθεί κατά περίπου 3 μέτρα εάν ο παγετώνας «Thwaites» κατέρρεε εντελώς, καταστρέφοντας τις παράκτιες κοινότητες σε όλο τον κόσμο.

Είναι πολύ νωρίς για να πούμε αν η μείωση ρεκόρ των πάγων είναι η νέα κανονικότητα ή αν θα ανακάμψει. Άλλωστε, η Ανταρκτική είναι γνωστή για τις σημαντικές διακυμάνσεις της. «Θα χρειαστεί αρκετός χρόνος για να το ξεδιαλύνουμε», δήλωσε ο Τεντ Σκάμπος. Οι επιστήμονες θα χρειαστούν τουλάχιστον άλλα πέντε χρόνια δεδομένων και παρατηρήσεων, εκτίμησε ο ίδιος, αλλά πρόσθεσε: «Φαίνεται ότι κάτι έχει αλλάξει στην Ανταρκτική και ότι τα πράγματα είναι αρκετά δραματικά».

Φωτογραφίες κειμένου: Unsplash / @66north • Unsplash+ / Getty Images