Depave. Ελληνιστί αποτσιμέντωση ή απόπεζοδρόμηση. Κοινώς, αφαίρεση τσιμέντου από τα πεζοδρόμια κι από ασφαλτοστρώσεις και αντικατάστασή τους με δέντρα και φυτά. Πρόκειται για μια τάση που ξεκίνησε από την Depave στο Πόρτλαντ στο Όρεγκον το 2008, και τα τελευταία 3 χρόνια έχει επεκταθεί και σε άλλες πόλεις στον κόσμο.
«Είναι σαν να απελευθερώνεις το έδαφος», λέει στο BBC η Κάθριν Ρόουζ από την Depave, που μαζί με άλλους 50 εθελοντές αφαίρεσαν το περασμένο καλοκαίρι κοντά στα 1.670 τ.μ. τσιμέντου από το έδαφος σε μια εκκλησία στο Πόρτλαντ.
Το όνειρο της επιστροφής στη φύση, της επαφής με το φυσικό περιβάλλον, για πολλούς σημαίνει μετάβαση από την πόλη στο χωριό. Λίγοι όμως συνειδητοποιούν πως μπορεί η πόλη να μετατραπεί σε χωριό, να πλουτίσει σε πράσινο και να γίνει πιο φιλική για τη ζωή. Τις ημέρες του καύσωνα, η ηλιακή ακτινοβολία αποθηκεύεται στο τσιμέντο, το πατάς και καίγεται η σόλα σου. Αν υπήρχαν σε ένα τετραγωνικό δύο δέντρα παραπάνω, η θερμοκρασία στο έδαφος θα ήταν χαμηλότερη, άρα λιγότερο ανυπόφορος καύσωνας. Αν το βλέπαμε αυτό σε 50 συνεχόμενα τ.μ., τότε ο καύσωνας θα ήταν απλά μια ζεστή μέρα.
Είναι γνωστό πως το πράσινο απορροφά την ηλιακή ακτινοβολία και το διοξείδιο του άνθρακα και γι’ αυτό είναι πιο δροσερά στη σκιά ενός δέντρου. Όπως επίσης είναι γνωστό πως το έδαφος που πατάμε, δεν είναι το πραγματικό έδαφος. Η τσιμεντοποίηση και τα διάφορα έργα το έχουν ανεβάσει και έχουν εξαφανίσει το χώμα που υπάρχει από κάτω.
Γι’ αυτό το depavement, η αποτσιμέντωση δηλαδή, αποτελεί ένα ζωτικό έργο για την ανανέωση των πόλεων και την μετατροπή τους σε βιώσιμες, σε ανθεκτικές στους καύσωνες.
Η κεντρική ιδέα είναι απλή: όπου βλέπεις τσιμέντο, άσφαλτο και άλλες μορφές σκληρού εδάφους από τεχνητά υλικά, βάλε χώμα και φυτά, βάλε δέντρα, φύτεψε και πότισε.
Εκτός από το ζήτημα της θερμοκρασίας, η αύξηση των σημείων εδάφους με χώμα, βοηθάει πολύ και στις μεγάλες καταιγίδες ώστε να μην υπάρξουν πλημμύρες. Γίνεται απορρόφηση του νερού, κάνει πιο…σφογγώδεις τις πόλεις. Έτσι, μαζί με την αύξηση των σκιερών μερών, της πανίδας και της απορρόφησης του καύσωνα, υπάρχει κι αυτό το πλεονέκτημα. Και φυσικά, υπάρχει και το ζήτημα της ψυχικής ευεξίας που προσφέρει το πράσινο, που δεν είναι μετρήσιμο, αλλά το νιώθει ο καθένας μέσα του.
Η αποτσιμέντωση δεν είναι όμως κάτι που μπορεί να γίνει επιτυχημένα αν αφεθεί στα χέρια των εθελοντών και των απλών πολιτών. Χωρίς σχέδιο πολιτειακό, από δήμους και περιφέρειες, θα είναι μια ημιτελής προσπάθεια.
Η Depave έχει μετατρέψει από το 2008 μέχρι σήμερα, πάνω από 33.000 τ.μ., έχει αφαιρέσει δηλαδή άσφαλτο και έχει βάλει χώμα και πράσινο, δηλαδή συνολικά περίπου 4.5 γήπεδα ποδοσφαίρου.
Στο Οντάριο του Καναδά εμφανίστηκε η Green Venture που κάνει ακριβώς το ίδιο. «Πριν, κάποια σημεία ήταν απλώς σημεία που τα περπατούσες και έφευγες. Τώρα, κάθεσαι, σταματάς, απολαμβάνεις τη σκιά τους, διαβάζεις μια εφημερίδα, μιλάς με κάποιον», λέει εκπρόσωπος του οργανισμού που έχει αλλάξει όλο το Χάμιλτον, πόλη κοντά στη λίμνη Οντάριο. Εκεί το διακύβευμα είναι ακόμα μεγαλύτερο.
Στο Χάμιλτον, κάθε πλημμύρα συμπαρασέρνει και απόβλητα από τους υπονόμους, που καταλήγουν στη λίμνη, την δεξαμενή πόσιμου νερού της πόλης. Το να απορροφάται το νερό από το πράσινο και να μην υπάρχει πλημμύρα, είναι και ζήτημα υγιεινής και υγείας.
Η εκτίμηση της Ρόουζ για το Πόρτλαντ είναι πως περίπου 24.5 εκατομμύρια γαλόνια βρόχινου νερού έχουν απορροφηθεί σε αυτά τα 16 χρόνια από το έδαφος και δεν έχουν μπει στους υπονόμους προκαλώντας πλημμύρα.
Οι πόλεις που έχουν προχωρήσει με την αποτσιμέντωση
Στην Ευρώπη, η πόλη-πρότυπο για το depaving είναι το Λέβεν στο Βέλγιο. Εκεί, με πρωτοβουλία του πάστορα Μπλέμινκ, που ηγείται του οργανισμού Life Pact, αφαιρέθηκαν το 2023 πάνω από 6.800 τ.μ. σκληρής επιφάνειας, επιτρέποντας σε 1.7 εκατομμύρια λίτρα νερού να εισέλθουν στο έδαφος. Δεν είναι δηλαδή μόνο ότι το νερό δεν καταλήγει σε πλημμύρα, αλλά μπαίνει βαθιά στο έδαφος και το θρέφει, το κάνει πιο γόνιμο. Μάλιστα, στην πόλη υπάρχει το λεγόμενο Tile Taxi, ένα μικρό φορτηγάκι που μαζεύει τα τσιμεντένια πλακάκια που αφαιρούν οι πολίτες και τα ανακυκλώνει.
Σε μια εποχή που οι προβλέψεις λένε πως οι κατακλυσμοί θα είναι όλο και συχνότεροι, το να μπορείς να αποτρέψεις πλημμύρες, είναι ζωτικό και…αποταμίευση, αφού δεν θα χρειαστούν έξοδα για επανόρθωση ζημιών και βελτιώσεις αντιπλημμυρικών έργων.
Το Λέβεν ενέπνευσε και το Λονδίνο, όπου, πάλι από ατομική πρωτοβουλία, πολίτες αφαιρούν σκληρές επιφάνειες από τους κήπους τους και τοποθετούν περισσότερο χωμάτινο έδαφος.
Λίγο έξω από το Λέβεν, στο προάστιο του Σπάνσε Κρουν, μια κωμόπολη 550 κατοίκων, οι τοπικές αρχές θα αφαιρέσουν άσφαλτο και θα αναγκάσουν τα οχήματα να χρησιμοποιούν το ίδιο τμήμα με τους πεζούς και τους ποδηλάτες. Αυτό, φυσικά, θα προκαλέσει λογικές αντιδράσεις. Το ιδανικότερο θα ήταν να μειωθούν τα οχήματα. Όπως επίσης, η μείωση των δρόμων, θα φέρει σμίκρυνση των πεζοδρομίων, κάτι που θα έχει επιπτώσεις στην ευκολία κίνησης των τυφλών και ατόμων με κινητικές δυσκολίες. Γι’ αυτό ακριβώς είναι απαραίτητη η ηγεσία του εκάστοτε δήμου και του κράτους.
Πάμε και στο Παρίσι. Εκεί, η κυβέρνηση της Γαλλίας έχει εγκρίνει κονδύλι 500 εκατομμυρίων ευρώ για αποτσιμέντωση και τοποθέτηση πρασίνου τόσο αντί σκληρής επιφάνειας, όσο και σε τοίχους και οροφές κτηρίων. Μεταξύ άλλων, σε ένα δάσος κοντά στο Ile de France, έχουν αφαιρεθεί 45.000 τ.μ. σκληρής επιφάνειας και σύντομα θα φυτέψουν πράσινο σε όλη αυτή την έκταση.
Άλλο ένα παράδειγμα είναι η Μελβούρνη, όπου μια έρευνα του 2022 έδειξε ότι 11.000 θέσεις πάρκινγκ μπορούν να μετατραπούν σε μικρά κηπάκια και ταυτόχρονα να ανοίξουν κλειστοί χώροι πάρκινγκ για να μην υπάρξει πρόβλημα με την απώλεια τόσων θέσεων. Πρόκειται συνολικά για 50-60 εκτάρια.
Όπως εξηγείται στο BBC, μπορεί μερικά σημεία πράσινου διάσπαρτα να μη φαίνεται ότι θα κάνουν τη μεγάλη διαφορά, αλλά εκτός από το ζήτημα της απορρόφησης της ζέστης και του νερού, αποτελούν και σταθμούς ξεκούρασης για την πανίδα της κάθε πόλης, αφού λειτουργούν ως GPS για την εύρεση τροφής και την πορεία τους προς τα δασάκια και το φυσικό περιβάλλον.
Κάθε κίνηση που φαίνεται μικρή, δεν είναι. Είναι μεγάλη. Μοιάζει μικρό να μαζευτούν 50 άνθρωποι σε μια γειτονιά και να συμφωνήσουν να κινηθούν με αποτσιμέντωση, αλλά αν αυτοί οι 50 πάνε στον δήμο και πιέσουν, θα φυτέψουν την ιδέα. Μετά θα εμφανιστούν άλλοι 50, μετά άλλοι 50 και σύντομα, σε έναν δήμο 5.000 ατόμων, θα υπάρχουν 3.000 που θα επιθυμούν την αύξηση των σημείων πρασίνου και χωμάτινου εδάφους. Και κάτι μικρό, που ξεκίνησε από 50, θα έχει γίνει μεγάλο και θα έχει φτάσει στους 3.000, στους 10.000, στους 100.000, στο 1.000.000!
* Πηγή: BBC
** Photo credits: Leuven/Instagram Depave
