Περιεχόμενα
Οι σύγχρονες μεγαλουπόλεις βρίσκονται πλέον στην πρώτη γραμμή μιας επικείμενης κλιματικής καταστροφής. Από τις πυρκαγιές που κυκλώνουν τα προάστια μέχρι τις ξαφνικές πλημμύρες που πνίγουν κεντρικούς δρόμους, τα αστικά κέντρα δοκιμάζονται όλο και πιο συχνά. Η πρόσφατη έκθεση ειδικών, με δηλώσεις των καθηγητών Γκυγιέρμο Ρεν και Τόμας Σμιθ, προειδοποιεί ότι μια μεγάλη κλιματική καταστροφή θα πλήξει σύντομα κάποια μεγάλη κοινότητα· απλώς δεν γνωρίζουμε πού.
Μια φωτιά μακριά από την τραγωδία
Τον Αύγουστο του προηγούμενου έτους, η Αθήνα, μια πόλη 3,6 εκατομμυρίων κατοίκων, ήρθε μια ανάσα μακριά από μια τεράστια κλιματική καταστροφή. Οι φλόγες μιας μεγάλης πυρκαγιάς κατέκαψαν 103 τετραγωνικά χιλιόμετρα στα βορειοανατολικά προάστια, πλησιάζοντας επικίνδυνα το αστικό κέντρο.
Μια αλλαγή στον άνεμο – όπως παρατήρησε ο Δρ Τόμας Σμιθ του LSE – θα μπορούσε να είχε οδηγήσει την κατάσταση σε απόλυτο χάος. Ο άνεμος έλειπε. Αυτό που δεν έλειψε ήταν το ρίσκο μιας κλιματικής καταστροφής, την οποία η πόλη γλίτωσε κυριολεκτικά από τύχη.
Η τραγική εμπειρία του 2018 στο Μάτι παραμένει νωπή. Εκεί, συνδυασμός ανεπαρκούς πολεοδομίας, απουσίας εκκένωσης και ισχυρών ανέμων είχε οδηγήσει στη φονικότερη πυρκαγιά της Ευρώπης τον 21ο αιώνα, με 103 νεκρούς. Το φαινόμενο αυτό δεν ήταν απλώς μια τραγωδία – ήταν μια κλιματική καταστροφή σε πλήρη ανάπτυξη, με τραγικές συνέπειες.
Ο πολλαπλός κίνδυνος των πόλεων
Οι σύγχρονες πόλεις δεν απειλούνται μόνο από τις φλόγες. Στο στόχαστρο βρίσκονται επίσης οι πλημμύρες. Όπως επισημαίνει η Moody’s, περίπου 2,4 δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν σήμερα σε περιοχές που απειλούνται από πλημμύρες, είτε παράκτιες είτε ενδοχώρας.
Το Ντάλας, το Χιούστον, η Ουάσιγκτον και η Νέα Υόρκη είναι μερικά από τα αμερικανικά παραδείγματα. Εκεί, η γρήγορη αστικοποίηση, η έλλειψη πράσινων χώρων και οι αδιαπέραστες επιφάνειες από άσφαλτο και τσιμέντο καθιστούν τις πόλεις αυτές παγίδες νερού. Μια έντονη βροχόπτωση μπορεί να μετατραπεί σε κλιματική καταστροφή μέσα σε λίγες ώρες.
Στην Ευρώπη, το Άμστερνταμ απειλείται από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, ενώ η Λισαβόνα, η Νάπολη και η Αθήνα αντιμετωπίζουν τον διπλό κίνδυνο από πλημμύρες και πυρκαγιές. Ο συνδυασμός αυτών των απειλών δημιουργεί μια εκρηκτική συνθήκη για το μέλλον. Οι επιστήμονες τονίζουν ότι αυτές οι πόλεις μπορεί να βιώσουν διπλή κλιματική καταστροφή – μια πυρκαγιά που απογυμνώνει το έδαφος και στη συνέχεια μια πλημμύρα που ξεριζώνει ό,τι έχει απομείνει.
Η αστική-δασική ζώνη: Ο αφανής εχθρός
Η λεγόμενη «αστική-δασική ζώνη» (urban-wildland interface) αποτελεί το νέο μέτωπο των κλιματικών καταστροφών. Καθώς οι πόλεις επεκτείνονται σε περιοχές με φυσική βλάστηση, τα σπίτια και οι υποδομές γίνονται όλο και πιο εκτεθειμένα σε δασικές πυρκαγιές. Περίπου το 15 % της Ευρώπης εμπίπτει σε αυτή τη ζώνη και φιλοξενεί πάνω από το 60 % του πληθυσμού. Αυτό σημαίνει πως πάνω από τα μισά νοικοκυριά της Ευρώπης βρίσκονται σε άμεσο κίνδυνο.
Η κλιματική αλλαγή, ενισχύοντας φαινόμενα όπως η ξηρασία και οι υψηλές θερμοκρασίες, μετατρέπει αυτές τις περιοχές σε «πυριτιδαποθήκες». Η επόμενη κλιματική καταστροφή δεν είναι απλώς πιθανή. Είναι σχεδόν αναπόφευκτη αν δεν αλλάξει άμεσα ο τρόπος με τον οποίο χτίζουμε και σχεδιάζουμε τις πόλεις μας.
Από τη φωτιά στο νερό: Διπλή απειλή
Οι πόλεις που χάνουν τη φυσική τους προστασία από τα δέντρα και τα φυτά γίνονται ακόμα πιο ευάλωτες όταν ακολουθούν ισχυρές βροχοπτώσεις. Το καμένο έδαφος δεν μπορεί να συγκρατήσει το νερό, με αποτέλεσμα πλημμύρες να ακολουθούν συχνά τις πυρκαγιές. Αυτή η αλληλουχία συνιστά έναν νέο τύπο κλιματικής καταστροφής που συνδυάζει δύο φαινόμενα με καταστροφικές συνέπειες.
Σύμφωνα με έρευνες, αυτή η αυξημένη ευαλωτότητα μπορεί να διαρκέσει έως και δέκα χρόνια μετά από μια πυρκαγιά. Δηλαδή, μια πόλη που πλήττεται σήμερα από φωτιά, παραμένει έκθετη σε πλημμύρες για χρόνια. Αυτό έχει ήδη καταγραφεί στην πράξη σε πόλεις όπως το Σίδνεϊ και το Κέιπ Τάουν, που βρίσκονται και οι δύο στη λίστα των πιο απειλούμενων από κλιματική καταστροφή περιοχών παγκοσμίως.
Η κλιματική ανατροπή
Ορισμένες πόλεις όπως το Ντάλας αντιμετωπίζουν ήδη το φαινόμενο της «κλιματικής ανατροπής»: ακραία εναλλαγή ξηρασίας και καταρρακτώδους βροχής. Αυτή η εναλλαγή δεν αφήνει χρόνο στις αρχές να προσαρμοστούν ή να προετοιμαστούν. Όταν η ξηρασία παρατείνεται, η γη σκληραίνει και γίνεται αδιάβροχη· όταν στη συνέχεια έρχονται ξαφνικές βροχές, το νερό δεν απορροφάται και προκαλεί πλημμύρες. Έτσι, μία κλιματική καταστροφή δίνει τη θέση της σε μία άλλη.
Η προειδοποίηση των ειδικών
Οι ειδικοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου. Ο καθηγητής Γκυγιέρμο Ρεν δηλώνει ξεκάθαρα ότι «μέσα στον επόμενο χρόνο θα συμβεί μια μεγάλη πυρκαγιά που θα καταστρέψει μια μεγάλη κοινότητα». Δεν ξέρουμε πού, αλλά ξέρουμε ότι θα συμβεί.
Ο καθηγητής Μιχάλης Διακάκης από το Πανεπιστήμιο Αθηνών τονίζει ότι η Αθήνα δεν είναι έτοιμη. Αν δεν μπορεί να διαχειριστεί ούτε μια μέτρια πλημμύρα ή φωτιά, τότε πώς θα ανταποκριθεί σε μια πραγματικά μεγάλη κλιματική καταστροφή;
Η κλιματική καταστροφή δεν είναι πια υποθετικό σενάριο, αλλά η νέα κανονικότητα. Οι πόλεις μας πρέπει να αναπροσαρμόσουν άμεσα τον σχεδιασμό τους, να ενισχύσουν τις υποδομές τους και να δώσουν προτεραιότητα στην πρόληψη. Διαφορετικά, θα βρεθούν αντιμέτωπες με γεγονότα που δεν θα μπορούν να αντιμετωπίσουν. Η επιλογή είναι απλή: προσαρμογή ή καταστροφή.
*Πηγή: Financial Times
*Photo Credit: Shutterstock
