Περιεχόμενα
Ήταν κάτι αναμενόμενο. Το «Oppenheimer», η εμβληματική ταινία του Κρίστοφερ Νόλαν, σάρωσε τα βραβεία της Αμερικανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου. Με 7 συνολικά Όσκαρ θα περάσει στο πάνθεον των πολυβραβευμένων ταινιών. Χωρίς, όμως, παρά την σχεδόν τρίωρη διάρκειά της, να καταφέρει να δώσει απάντηση σ’ ένα καίριο ερώτημα. Ποιος πραγματικά ήταν ο Oppenheimer; Και πώς κατάφερε χωρίς την παραμικρή εμπειρία στη διαχείριση ανθρώπων να ηγηθεί ενός από τα πιο απαιτητικά πρότζεκτ της ανθρώπινης ιστορίας;
O Julius Robert Oppenheimer, γεννημένος στη Νέα Υόρκη το 1904, σήμερα θεωρείται μια μεγαλοφυία. Η συμβολή του στην ανάπτυξη πολλών θεωριών σχετικά με την επιστήμη του ξεπερνά το βασικό για το οποίο τον θυμάται πια όλος ο κόσμος, την ηγεσία του στο πρόγραμμα Μανχάταν, την κατασκευή της πρώτης ατομικής βόμβας. Κι όμως, αυτός ο άνθρωπος που δέχτηκε και έφερε σε πέρας αυτό το σχέδιο, παρά το αστραφτερό του μυαλό, δεν είχε διοικήσει ούτε κατάστημα με χάμπουργκερ.
Πώς κατάφερε να φτιάξει τέτοια ομάδα επιστημόνων; Πώς την διαχειρίστηκε; Και πώς βρήκε τις ισορροπίες για να συνδυάσει τις γνώσεις και την εμπειρία τόσων πολλών επιστημόνων, ώστε να φτάσει σ’ αυτό το αποτέλεσμα;
Την απάντηση δεν τη δίνει η ταινία. Η οποία εστιάζει μεν στην προσωπικότητά του, αλλά δεν τονίζει τα πραγματικά «μανατζερικά» του χαρακτηριστικά. Τα οποία μέτρησαν πιο πολύ από τα άλλα του πλεονεκτήματα στο συγκεκριμένο πρότζεκτ. Δύο βιβλία που έχουν βραβευτεί μάλιστα με Πούλιτζερ, το «American Prometheus» των Κάι Μπερντ και Μάρτιν Σέρβιν και το «The Making of the Atomic Bomb» του Ρίτσαρντ Ρόουντς ρίχνουν περισσότερο φως στα τέσσερα εκπληκτικά χαρακτηριστικά του.
Oppenheimer ο στρατολόγος
Ακόμα και στην ταινία είναι σαφές ότι ο Oppenheimer δεν έφτιαξε μόνος του τη βόμβα, αν και θεωρείται πατέρας της. Έφτιαξε, όμως, την ομάδα που έφτιαξε τη βόμβα. Η ερημική τοποθεσία του Λος Άλαμος δεν είχε ακόμη επιλεγεί ως ο χώρος του μυστικού εργαστηρίου του όταν ο Oppenheimer άρχισε το… κυνήγι. Μόλις εντόπισε τους επιστήμονες που του χρειάζονταν και αποφάσισε να τους προσλάβει, έκανε ό,τι χρειαζόταν για να τους αποκτήσει.
Ένα παράδειγμα: Όταν ο φυσικός Ρίτσαρντ Φάινμαν απέρριψε την πρόσκληση, επειδή η σύζυγός του ήταν άρρωστη με φυματίωση, ο Oppenheimer δεν δίστασε να βρει ένα σανατόριο αρκετά κοντά στο Λος Άλαμος και του έδινε ειδική άδεια να την επισκέπτεται τα Σαββατοκύριακα. Ο Φάινμαν αργότερα έφτασε μέχρι το βραβείο Νόμπελ, πλην όμως από τότε ο Oppenheimer είχε καταλάβει το ταλέντο του.
Είναι αλήθεια ότι σε πολλούς από τους επιστήμονες του δεν άρεσε η ιδέα να ξεριζώσουν τη ζωή τους και να μετακομίσουν σε ένα στρατιωτικό πόστο στην έρημο για ποιος ξέρει πόσο καιρό, ακόμα κι όταν γνώριζαν ότι με αυτό τον τρόπο υπηρετούν την πατρίδα τους. Ο Oppenheimer μπορούσε να είναι τόσο υπομονετικός όσο και αμείλικτος όταν ήθελε πραγματικά κάποιον. Ορισμένους τους κυνηγούσε για μήνες, στηριζόταν σε κοινούς φίλους για να πείσει άλλους και έφτανε στο σημείο μέχρι και του ήπιου εκβιασμού, παράλληλα με τις μεγάλες αμοιβές.
Oppenheimer, o επικοινωνιολόγος
Το μεγαλύτερό του προσόν ήταν να παίρνει το 100%, την καλύτερη δουλειά από τους επιστήμονές του. Αποδεικνύεται ότι ο Oppenheimer ήταν «υπερεπικοινωνιακός», μια ικανότητα που του έλυνε όλα τα προβλήματα. Άλλοι στο Λος Άλαμος ήταν καλύτεροι φυσικοί, χημικοί και μηχανικοί. Αλλά αυτό που θα μπορούσε να κάνει καλύτερα από οποιονδήποτε εκεί, και ίσως καλύτερα από οποιονδήποτε στον πλανήτη, ήταν να πάρει επιστήμονες με διαφορετικές προοπτικές και να τους συνδυάσει.
Πολλές φορές ήταν παρών στις επιστημονικές διαφωνίες. Έκανε ένα βήμα μπροστά την κατάλληλη στιγμή, συνόψιζε τα κύρια σημεία που είχαν κάνει όλοι και ήταν κοινά και έδειχνε το δρόμο προς τα εμπρός. Καταλάβαινε γρήγορα ποιο ήταν το πρόβλημα και σχεδόν πάντα πρότεινε κάποιες ιδέες για μια λύση.
Μπορούσε να μαγνητίσει τους πάντες με τη συμπεριφορά του. Μιλούσε πάντα με ήρεμη φωνή. Αυτό που τον έκανε τον ιδανικό διαχειριστή αυτής της εκτεταμένης επιχείρησης δεν ήταν μόνο οι γνώσεις του στη φυσική αλλά η διαισθητική του κατανόηση της ανθρώπινης ψυχολογίας. Ο Οπενχάιμερ είχε στενές προσωπικές σχέσεις με εκατοντάδες από τους 10.000 ανθρώπους που ήρθαν να δουλέψουν στο Λος Άλαμος. Ακόμα και αυτοί που δεν τον γνώριζαν ένιωθαν ότι τους ήξερε.
Oppenheimer, ο συνεργάτης
Οι επιστήμονες ήταν πρόθυμοι να αφήσουν τα πάντα στη ζωή τους για να εργαστούν όλο το εικοσιτετράωρο στη μέση του πουθενά. Αυτό που δεν ήταν διατεθειμένοι να κάνουν ήταν να φορέσουν στρατιωτική στολή. Ο ίδιος ο Oppenheimer ήταν τόσο αλλεργικός στην ιεραρχία που αντιτάχθηκε στο να φτιάξει ένα βασικό οργανόγραμμα, φυσικά με εκείνον στην κορυφή. Προτιμούσε τον όρο «συνεργάτης», παρά «προϊστάμενος». Ήταν έντονος μεν, αλλά με ανεπίσημο τόνο, κάποιος που απολάμβανε σεβασμό χωρίς να τον απαιτεί.
Αυτή ήταν και η μεγαλύτερη διαφορά μεταξύ αυτού και των στρατηγών, για το πώς πίστευαν ότι οι ομάδες έπρεπε να λειτουργούν. Ο Oppenheimer απαιτούσε μια πιο επίπεδη δομή, που έδινε σε όλους την δυνατότητα να μιλήσουν, αλλά και να νιώσουν σημαντικοί. Γι’ αυτό και οργάνωσε συνέδρια και συναντήσεις με «εξωτερικούς» επιστήμονες, προς μεγάλη ανησυχία των στρατιωτικών. Οι συναντήσεις βελτίωσαν επίσης το ηθικό στο Los Alamos, παρέχοντας μια εβδομαδιαία υπενθύμιση ότι όλοι στο Manhattan Project είχαν έναν ρόλο να παίξουν.
Νοιάστηκε, επίσης, και για τον προσωπικό τους χρόνο. Δούλευαν έξι μέρες την εβδομάδα, αλλά ο Οπενχάιμερ φρόντισε έχουν και κάτι να κάνουν στο ρεπό τους. Υπήρχαν ιππασία, ορειβασία, σκι, πεζοπορία και μερικοί από τους πιο αμφίρροπους αγώνες μπάσκετ όλων των εποχών. Μέχρι και θεατρική ομάδα ενθάρρυνε να δημιουργηθεί.
Oppenheimer, o ηθοποιός
Υπάρχει ακόμα ένα πράγμα που όλοι στα Βραβεία Όσκαρ μπορούν να εκτιμήσουν. O Oppenheimer είχε τάσεις ηθοποιίας. Κυριολεκτικά κατά τη διάρκεια του πρότζεκτ μεταμορφώθηκε σε κάποιον άλλο και έγινε τόσο αγνώριστος από τις προηγούμενες εκδοχές του που ήταν σχεδόν σαν να έπαιζε έναν χαρακτήρα. Αποφάσισε ότι θα γινόταν ο καλύτερος διευθυντής εργαστηρίου που υπήρχε ποτέ. Και φυσικά πέτυχε.
** Με πληροφορίες από Wall Street Journal.
