Περιεχόμενα
Όπως έχει διαμορφωθεί πλέον η καθημερινότητα στη σύγχρονη εποχή, η ματαιοδοξία και η απαισιοδοξία είναι συναισθήματα που πρωτοστατούν. Πώς θα μπορούσε να αλλάξει αυτό; Με το νέο είδος της επιστημονικής φαντασίας που ακούει στο όνομα, Hopepunk.
Το 2017, η συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας, Alexandra Rowland, είχε μια στιγμή έμπνευσης, θα μπορούσε να πει κάποιος. Σκέφτηκε πως υπάρχει το Grimdark (υποείδος μυθοπλασίας με έναν τόνο, ύφος ή σκηνικό που είναι ιδιαίτερα δυστοπικό, ανήθικο ή βίαιο), που τονίζει τα ελαττώματα της ανθρώπινης φύσης και εστιάζει στην ικανότητά μας για σκληρότητα. Αλλά πώς θα μπορούσε να περιγραφεί το αντίθετο, αυτό δηλαδή που εστιάζει στην ικανότητά μας για τα καλά;
«Το αντίθετο του Grimdark είναι το Hopepunk. Κληροδοτήστε το», είχε γράψει σε μια σύντομη ανάρτησή της στο Tumblr η Alexandra Rowland. Η ανάρτηση έγινε γρήγορα viral και μέχρι το 2019 ο όρος είχε εισέλθει στο αγγλικό λεξικό Collins, ο οποίος ορίζεται ως «ένα λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνημα που υμνεί την επιδίωξη θετικών στόχων, μπροστά στις αντιξοότητες».
Διάφορα έργα μυθοπλασίας, συμπεριλαμβανομένου του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών και της σειράς Discworld του Terry Pratchett, έχουν πλέον χαρακτηριστεί ως παραδείγματα του είδους Hopepunk, μαζί με μια σειρά σύγχρονων συγγραφέων.
Το Hopepunk είναι το τέλειο αντίδοτο;
Εν μέσω της τρέχουσας πολιτικής, οικονομικής και περιβαλλοντικής αβεβαιότητας, ο κυνισμός και η απαισιοδοξία υπάρχει σχεδόν παντού. Θα μπορούσε, λοιπόν, το Hopepunk να είναι το τέλειο αντίδοτο;
Συγγραφείς και φιλόσοφοι της ανθρώπινης ιστορίας, είχαν διφορούμενες απόψεις περί της ελπίδας. Αυτές οι αντιφατικές απόψεις αποτυπώνονται στις συχνά αντίθετες ερμηνείες του μύθου της Πανδώρας, που καταγράφηκε για πρώτη φορά από τον Ησίοδο γύρω στο 700 π.Χ. Στο ποίημά του «Έργα και Ημέραι», ο Ησίοδος περιγράφει πώς ο Δίας δημιούργησε την Πανδώρα ως τιμωρία για την ανθρωπότητα, μετά την κλοπή της φωτιάς από τον Προμηθέα. Έρχεται στην ανθρωπότητα κουβαλώντας ένα βάζο που περιέχει «αμέτρητες πληγές» και, ανοίγοντας το καπάκι, απελευθερώνει τα κακά της στον κόσμο. «Μόνο η Ελπίδα έμεινε εκεί σε ένα άθραυστο σπίτι μέσα στο χείλος», έγραφε ο Ησίοδος.
Αυτό συχνά ερμηνεύεται ως μεταφορά για τη δυνατότητα του συναισθήματος να μας παρηγορήσει ενάντια στη μιζέρια και την πίεση που είναι εγγενείς στην ανθρώπινη κατάσταση. Βλέπει την ελπίδα ως τη δύναμη στήριξης, που η Emily Dickinson θα περιέγραφε, χιλιάδες χρόνια αργότερα, ως το «πράγμα με τα φτερά – που κουρνιάζει στην ψυχή –».
Ωστόσο, μπορεί να γίνει και μια πιο απαισιόδοξη ανάγνωση του μύθου της Πανδώρας. Η παρουσία της ελπίδας στο βάζο, για παράδειγμα, δεν υποδηλώνει ότι είναι κάποια μορφή κακού από μόνη της; Ίσως ο Ησίοδος υπαινίσσεται την πιθανότητα ότι το υποτιθέμενο καταπραϋντικό συναίσθημα μπορεί να κάνει κακό από μόνο του.
Ο φιλόσοφος του 19ου αιώνα Friedrich Nietzsche ήταν αυτής της άποψης. Στο Human, All Too Human (1878), προτείνει ότι η Πανδώρα κράτησε την ελπίδα στην άκρη, έτσι ώστε η ανθρωπότητα να συνεχίσει να ζει, παρά τα δεινά που αναπόφευκτα συνοδεύεται η ζωή. «Ο Δίας δεν ήθελε ο άνθρωπος να πετάξει τη ζωή του, όσο κι αν τον βασάνιζαν τα άλλα κακά, αλλά μάλλον να συνεχίσει να βασανίζεται ξανά. Για αυτόν τον σκοπό, δίνει στον άνθρωπο ελπίδα. Στην πραγματικότητα, είναι το πιο το κακό, γιατί παρατείνει το μαρτύριο του ανθρώπου».
Η «επανάσταση» του hopepunk
Όταν εξηγεί την προέλευση του όρου Hopepunk, η Rowland αναγνωρίζει πλήρως την ανάγκη να αναγνωριστεί η ανθρώπινη αδυναμία και του πόνου, όπως φαίνεται σε σειρές όπως το Game of Thrones. Αλλά θεώρησε ότι θα έπρεπε να εξισορροπηθεί με την αναγνώριση της ικανότητάς μας να κάνουμε καλό και τη δυνατότητα μιας θετικής αλλαγής.
«Το hopepunk λέει ότι η ευγένεια και η απλότητα δεν ισοδυναμούν με αδυναμία και πως σε αυτόν τον κόσμο του κυνισμού και του μηδενισμού, το να είσαι ευγενικός είναι μια αξία και μια προλιτική πράξη. Μια πράξη εξέγερσης», έγραψε η Rowland σε συνέχεια της αρχικής viral ανάρτησής της.
Η φιλοσοφία του Hopepunk μπορεί να εξηγηθεί και από μια συνομιλία ανάμεσα στον Frodo και τον Samwise Gamgee στους The Two Towers από τις ταινίες Lord of the Rings του Peter Jackson, καθώς αγωνίζονται ενάντια στις δυνάμεις του κακού γύρω τους.
«Είναι όπως στις μεγάλες ιστορίες, κύριε Frodo», λέει ο Sam. «Ήταν γεμάτοι σκοτάδι και κίνδυνο. Και μερικές φορές δεν ήθελες να μάθεις το τέλος. Γιατί πώς θα μπορούσε να είναι ευτυχισμένο το τέλος; Πώς θα μπορούσε ο κόσμος να επιστρέψει όπως ήταν όταν είχαν συμβεί τόσα πολλά άσχημα; Αλλά στο τέλος, είναι κάτι παροδικό. Ακόμα και το σκοτάδι πρέπει να περάσει. Μια νέα μέρα θα έρθει. Και όταν ο Ήλιος λάμπει, θα λάμψει πιο καθαρά». «Τι κρατάμε από αυτό, Sam;» ρωτάει ο Frodo. «Ότι υπάρχει κάποιο καλό σε αυτόν τον κόσμο, κύριε Frodo και αξίζει να παλέψεις γι’αυτό», απαντά ο Sam.
Το μέλλον πρέπει έχει ελπίδα
Για την Becky Chambers, συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας, ο στόχος είναι να δημιουργήσει καλά ολοκληρωμένες ιστορίες που να αντιπροσωπεύουν την πραγματικότητα. «Δεν μπορούν να τελειώσουν όλα καλά για όλους, γιατί αυτό δεν συμβαίνει στην πραγματική ζωή. Αλλά ακόμα και όταν τα πράγματα πάνε στραβά, αφιερώνω χρόνο για να δείξω πώς αυτοί οι άνθρωποι θεραπεύονται».
Η σειρά Wayfarers της Chambers παρουσιάζει ένα μεγαλύτερο όραμα ενός φανταστικού σύμπαντος, με πολλά διαφορετικά εξωγήινα είδη να αποτελούν το Galactic Commons. Οι κοινωνίες, που απεικονίζει η Chambers, απέχουν πολύ από το να είναι τέλειες, ωστόσο η σειρά παρουσιάζει ένα αισιόδοξο όραμα της διαστημικής εποχής, που βασίζεται στη συνεργασία και την ενσυναίσθηση μεταξύ όντων, πολλών διαφορετικών καταβολών. «Θέλω το μέλλον όπου συνειδητά θα μπορούμε να το φτιάξουμε, αν το θέλουμε πραγματικά».
Καθώς βρίσκουμε τρόπους να πλοηγηθούμε στις τρέχουσες κρίσεις μας –είτε είναι προσωπικές είτε πολιτικές– μπορεί όλοι να προσπαθήσουμε να θυμηθούμε αυτά τα μαθήματα, αναζητώντας το φως στο σκοτάδι. «Η ελπίδα είναι κάτι που χρειαζόμαστε απεγνωσμένα», καταλήγει η Chambers.
Με πληροφορίες από το BBC