Ένα θεμελιώδες και ιδιάζον χαρακτηριστικό όλων των επιβατικών αεροπλάνων είναι ότι υπόκεινται στις αρχές της στατικής ευστάθειας. Δηλαδή είναι κατασκευασμένα κατά τρόπο ώστε μετά από μια οποιαδήποτε διαταραχή εν πτήσει να δημιουργούνται πάντα οι κατάλληλες αεροδυναμικές δυνάμεις επαναφοράς τους στην κατάσταση οριζόντιας ισορροπίας.

Είναι αυτονόητο γιατί συμβαίνει αυτό. Διαφορετικά, θα ήταν ελάχιστοι εκείνοι οι τολμηροί που θα επέλεγαν το αεροπλάνο για να ταξιδέψουν. Όμως, αυτό είναι ένα «μοντέλο» που ισχύει στο αέρα, όχι στο έδαφος. Εκεί δρουν άλλες δυνάμεις και ακολουθούνται διαφορετικά «μοντέλα». Στον πραγματικό κόσμο των αδυσώπητων ανταγωνισμών, που μαίνονται στην παγκόσμια αεροναυπηγική βιομηχανία και τις αερομεταφορές με στόχο την εμπορική πρωτοκαθεδρία και το μερίδιο αγοράς, η στατική ευστάθεια είναι εν πολλοίς ένας άγνωστος όρος.

Τα σύγχρονα επιβατικά αεροπλάνα, που μπορούν πια να πετάξουν χωρίς ανεφοδιασμό απ’ το Λονδίνο έως το Περθ της Αυστραλίας (για μια πτήση διάρκειας 17 ωρών) και από το Όκλαντ της Νέας Ζηλανδίας έως την Ντόχα του Κατάρ (17,5 ώρες!), αποτελούν προϊόν εξέλιξης, όπως περίπου και τα αυτοκίνητα ή οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές. Αλλά με μια διαφορά: Ενώ τα αυτοκίνητα και οι υπολογιστές είναι προϊόντα που παράγονται από μια πανσπερμία κατασκευαστών διασκορπισμένων στα πέντε σημεία του ορίζοντα, με εξαρτήματα που προέρχονται από μια επίσης πολυεθνική αλυσίδα προμηθευτών, τα επιβατικά αεροπλάνα είναι προϊόντα που σχεδιάζονται και παράγονται σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα (και θα ‘λεγε κανείς κατ’ αντίφαση των γενικών αρχών του ελεύθερου ανταγωνισμού) από δύο μόνον κατασκευαστές: την αμερικανική Boeing και την ευρωπαϊκή Airbus.

Πρόκειται για δύο ονόματα που έχουν ταυτιστεί με την παγκόσμια αεροναυπηγική βιομηχανία. Στους δύο αυτούς κατασκευαστές δίνεται σήμερα το 99% των παραγγελιών μεγάλων επιβατικών αεροσκαφών από τις αεροπορικές εταιρείες, μικρές και μεγάλες, σε όλο τον κόσμο για να εξυπηρετηθούν οι μετακινήσεις περισσότερων από 4 δισεκατομμύρια επιβάτες τον χρόνο!

Από το χθες στο σήμερα

Το 1916 ιδρύθηκε η εταιρεία Boeing στο Σιατλ των Η.Π.Α. από τον William Boeing, η οποία σταδιακά έμελλε να γίνει ο κολοσσός της αμερικανικής και παγκόσμιας αεροπλοΐας. Στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η Boeing έφτασε σε σημείο να κατασκευάζει 350 βομβαρδιστικά αεροπλάνα το μήνα, καθώς στο δυναμικό της εργάζονταν κυρίως γυναίκες των οποίων οι άντρες είχαν πάει στον πόλεμο. Στη δεκαετία του ΄50, του ΄60 και έως τα τέλη της δεκαετίας του ΄70 η Boeing βρίσκεται στην πρωτοκαθεδρία της παραγωγής επιβατικών αεροπλάνων.

Στις 29 Μαΐου 1969 υπογράφηκε η πράξη γέννησης της γαλλικής βιομηχανίας Airbus και τρία χρόνια αργότερα, στις 28 Σεπτεμβρίου 1972, ολοκληρώθηκε η κατασκευή του πρώτου αεροπλάνου. Αυτό κάλυψε μια έλλειψη στην αγορά την οποία είχε παραβλέψει η αμερικανική Boeing, που κρατούσε ως τότε τα σκήπτρα στην αεροναυπηγική: Εκείνη των μεγάλων δικινητήριων αεροπλάνων, ικανών να μεταφέρουν μεγάλο αριθμό επιβατών με μειωμένο κόστος.

Από τότε, ένας αμείλικτος πόλεμος ξέσπασε ανάμεσα στις δύο εταιρείες, που κατ’ επέκταση μπορεί να θεωρηθεί ανταγωνιστικός πόλεμος μεταξύ Η.Π.Α. και Ευρώπης. Τα πράγματα ωστόσο, στην αρχή δεν ήταν καθόλου εύκολα για την Airbus, που φιλοδοξούσε να κάνει έδρα της παγκόσμιας αεροναυπηγικής την Τουλούζη, αντί του Σιάτλ που ήταν ως τότε.

Οι ευρωπαϊκές εταιρείες δεν έδειχναν ακόμα εμπιστοσύνη στα γαλλικά αεροπλάνα, με αποτέλεσμα ως το τέλος του 1974 η Airbus να έχει πουλήσει μόνο 16 αεροσκάφη. To 1969 μάλιστα κυκλοφόρησε το πρώτο Boeing 747, (Jumbo), ο λεγόμενος» γίγαντας των αιθέρων», που θεωρήθηκε το πιο αξιόπιστο αεροπλάνο της κατηγορίας του.

Από το 1977 και μετά όμως τα πράγματα άλλαξαν καθώς η Airbus αποφάσισε να αντιγράψει τις μεθόδους της Boeing, ιδρύοντας τοπικά κέντρα ανταλλακτικών και εγκαθιστώντας ανά τον κόσμο εξομοιωτές πτήσεις για την εκπαίδευση των πιλότων. Έτσι, μεγάλες εταιρείες όπως η Air India, η Northwest, η TWA και η Pan Am άρχισαν να κλείνουν συμφωνίες με την Airbus, εκτοξεύοντάς την στην κορυφή της πυραμίδας και καθιστώντας την έναν πραγματικό αντίπαλο για την Boeing. Όταν μάλιστα το 2007 έκανε την εμφάνισή του το Airbus A-380, που οι Γάλλοι ονόμασαν Super Jumbo, το 747 έχασε πολλά ρεκόρ που είχε κατακτήσει.

Μέχρι τον Οκτώβριο του 2008, τα Boeing 747 είχαν 122 δυστυχήματα με συνολικά 2.850 θανάτους. Μεταξύ τους συγκαταλέγεται και το πιο πολύνεκρο ως σήμερα αεροπορικό δυστύχημα, όταν το 1977, δυο 747 – το ένα της KLM και το άλλο της PAN AM – συγκρούστηκαν στην Τενερίφη, με αποτέλεσμα τον θάνατο 583 ανθρώπων. H Airbus, αφετέρου, έχει περισσότερα ατυχήματα στο ιστορικό της, αλλά με λιγότερους συνολικά νεκρούς.

Η άποψη επιβατών και τεχνικών

Περισσότεροι άνθρωποι θα συμφωνούσαν ότι η Boeing είναι πιο δημοφιλής, πιθανότατα επειδή βρίσκεται στον κλάδο μπροστά από το Airbus. Ο τελευταίος είναι ένας νεοφερμένος παράγοντας στην αεροπλοΐα και οι άνθρωποι ισχυρίζονται ότι εξακολουθεί να ακολουθεί ορισμένα από τα σχέδια που πρωτοεμφανίστηκαν από τη Boeing στη δεκαετία του 1990 και νωρίτερα. Παρόλο που δεν υπάρχουν ακόμη ισχυρές αποδείξεις, πολλοί έχουν επίσης αγκαλιάσει την εσωτερική διάταξη του Boeing και τη συνολική άνεση των επιβατών τόσο καλύτερη όσο και ο ευρωπαϊκός ομόλογός του. Ωστόσο, αυτό είναι επίσης θέμα προσωπικής επιλογής.

Η αντίληψη των τεχνικών ωστόσο είναι ότι τα Airbus έχουν πιο ευαίσθητους ηλεκτρονικούς μηχανισμούς και επιδέχονται βελτιώσεως σε ορισμένα θέματα, όπως οι ελαττωματικοί αισθητήρες ταχύτητας και το σύστημα επεξεργασίας στοιχείων αέρος πτήσης, που θεωρήθηκαν και υπεύθυνα για τα πρόσφατα ατυχήματα. Κάποιοι πιλότοι εξ άλλου, έχουν εκφράσει επιφυλάξεις για την προσέγγιση Fly-Βy-Wire (ηλεκτρονικός χειρισμός του αεροσκάφους) της Αirbus, που αυτοματοποιεί περισσότερες διαδικασίες από ό,τι το σύστημα της Βoeing, αλλά η Αirbus πιστεύει ότι η μέθοδός της είναι ασφαλέστερη και μειώνει τον κίνδυνο ανθρώπινου λάθους.

Η «χρυσή» εποχή

Η βιομηχανία των αεροπορικών μεταφορών έχει σημειώσει τις τελευταίες δεκαετίες εξαιρετικά σημαντική ανάπτυξη, επιτρέποντας την γρήγορη και ασφαλή μεταφορά ανθρώπων και αγαθών από την μια γωνιά του πλανήτη στην άλλη. Κάτι τέτοιο, ασφαλώς, δεν θα ήταν εφικτό δίχως την συμβολή εμβληματικών αεροσκαφών που χάρη στις επιδόσεις αλλά και την αξιοπιστία τους προτιμήθηκαν -και ακόμα προτιμούνται- από αμέτρητους αερομεταφορείς σε όλον τον κόσμο.

Η τελευταία εικοσαετία υπήρξε μια χρυσή εποχή για το δίπολο Boeing και Airbus, καθώς μια όλο και αυξανόμενη παγκοσμίως μεσαία τάξη ταξίδευε αεροπορικώς. Μεταξύ 2000 και 2018 οι παραγγελίες αεροσκαφών παγκοσμίως μοιράζονταν σχεδόν στη μέση για κάθε μία από τις δυο εταιρείες, με μικρές αποκλίσεις κάποιες χρονιές. Δηλαδή περίπου το 50% πήγαινε στην Boeing και το άλλο 50% στην Airbus.

Σήμερα πάνω από 21.000 αεροπλάνα πετάνε στους αιθέρες παγκοσμίως. Ένα ολοκαίνουργιο αεροπλάνο παραδίδεται κάθε πέντε ώρες. Οι δύο κατασκευάστριες εταιρίες βρίσκονται σε οργασμό κερδοφορίας. Η εμπορική τους αξία συνδυαστικά είναι 310 δισ. δολάρια, έξι φορές πάνω από ό,τι ήταν το 2000. Αλλά και τα ποσοστά ασφαλείας τους ήταν πολύ καλά, με ένα θανατηφόρο αεροπορικό δυστύχημα ανά 2,5 εκατομμύρια πτήσεις πέρσι.

Πράγματι, η Boeing και η Airbus έχουν εμπλακεί σε έναν πόλεμο τιμών ώστε να εδραιώσουν την παρουσία τους σε αναδυόμενες αγορές. «Προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι οι δυο τους τσακώνονται τόσο πολύ, τη στιγμή που θα μπορούσαν να φτιάξουν ένα θαυμάσιο ολιγοπώλιο», αναφέρει ο αναλυτής Νιλ Ντιχόρα. Τι δείχνει, λοιπόν, αυτή η αντιπαλότητα; Σύμφωνα με τον ίδιο, η σχέση των δύο εταιρειών «αντανακλά τη δυναμική του ανταγωνισμού. Ένας από τους λόγους που ανταγωνίζονται η μία την άλλη τόσο επιθετικά είναι επειδή πλέον δεν έχουν άλλο τρόπο για να κερδίσουν μια παραγγελία».

Και απ’ ότι φαίνεται, η μάχη των αιθέρων θα έχει κι άλλα συναρπαστικά επεισόδια…