Περιεχόμενα
Ο E.T. είναι ένα από τα θρυλικότερα sci-fi έργα του παγκόσμιου σινεμά και ένα από αυτά που έκαναν τον Στίβεν Σπίλμπεργκ ό,τι είναι σήμερα. Όπως όμως συνέβη και με πολλά άλλα έργα, είτε της 7ης Τέχνης είτε άλλων τεχνών, μπήκε κι αυτό υπό το πρίσμα του αναθεωρητισμού και της αλλαγής με σκοπό να ταιριάξει στις ευαισθησίες του σήμερα.
Είναι μια τάση που την έχουμε δει να συμβαίνει με πορεία εκκίνησης τα δύο άκρα. Από τη μία ο συντηρητισμός κι από την άλλη η υπερβολική μορφή του woke κινήματος.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του συντηρητισμού είναι αυτό που συνέβη πριν μερικές εβδομάδες με μια διευθύντρια σχολείου που παύθηκε των καθηκόντων της επειδή έδειξε στα παιδιά το άγαλμα του Δαυίδ, που είναι γυμνό.
Στην αντίπερα όχθη, έχουμε βιβλία να αλλάζουν σε πολλά σημεία τους για να αφαιρούνται εκφράσεις που δεν ταιριάζουν με τις αντιλήψεις του σήμερα. Αν για παράδειγμα υπάρχει ένα μυθιστόρημα που τοποθετείται χρονικά στα 50s στις νότιες πολιτείες όπου υπήρχε ο διαχωρισμός των μαύρων και αναφέρεται μέσα η λέξη «nigger», σβήνεται εντελώς ή αντικαθίσταται από μια άλλη που να ταιριάζει στο politically correct. Μικρή σημασία έχει που καταργεί την πραγματικότητα της εποχής.
Η μετάνοια του Σπίλμπεργκ
Ρόαλντ Νταλ, Άγκαθα Κρίστι και Ίαν Φλέμινγκ είναι οι συγγραφείς που έχουν υποστεί το μεγαλύτερο censorship στα βιβλία τους. Είναι χαρακτηριστικό πως οπουδήποτε υπάρχει η λέξη «fat» στα βιβλία του Νταλ, αντικαταστάθηκε από το «enormous», ενώ η λέξη «ugly» απλώς σβήστηκε. Η υπερβολή, της υπερβολής, ω υπερβολή!
Η πρόσφατη διαμάχη με το χρώμα της βασίλισσας Κλεοπάτρας γύρω από τη σειρά του Netflix και την επιλογή μιας μαύρης ηθοποιού, εμπίπτει σε αυτή την τάση αναθεωρητισμού ακόμα και ιστορικών καταγραφών ή επιστημονικών εκτιμήσεων που βασίζονται σε δεδομένα και όχι σε πεποιθήσεις και αντιλήψεις της εκάστοτε εποχής.
Ο Στίβεν Σπίλμπεργκ ανέφερε πριν μερικές μέρες ότι μετάνιωσε που αφαίρεσε τη σκηνή με τα όπλα από το E.T. και την αντικατέστησε με γουόκι τόκι, υποστηρίζοντας πως δε γίνεται να αλλοιώνουμε το παρελθόν και να κάνουμε σαν να μη συνέβη ποτέ.
«Ήταν ένα λάθος. Δεν έπρεπε να το έχω κάνει. Ο E.T. ήταν ένα παράγωγο της εποχής του. Κανένα φιλμ δεν πρέπει να αναθεωρείται βασισμένο στο πρίσμα του σήμερα, είτε εθελοντικά είτε κατόπιν πίεσης των συναδέλφων. Δεν έπρεπε να έχω μπλέξει ποτέ τα αρχεία της δουλειάς μου και δεν το συνιστώ σε κανέναν. Όλες μας οι ταινίες είναι σαν μια υπογραφή του πού βρισκόμασταν όταν τις κάναμε, πώς ήταν ο κόσμος και τι έπαιρνε ο κόσμος από τις ιστορίες μας. Γι’ αυτό μετανιώνω πολύ που το έκανα αυτό».
Ο Σπίλμπεργκ υποστήριξε κιόλας, με αφορμή ερώτηση για τα βιβλία του Νταλ, ότι «κανείς δεν πρέπει να αφαιρέσει την σοκολάτα από τον Γουίλι Γουόνκα. Ποτέ! Για μένα είναι κάτι ιερό, είναι η Ιστορία μας, η πολιτιστική μας κληρονομιά. Δεν πιστεύω στην λογοκρισία με αυτόν τον τρόπο».
Ο Αναθεωρητισμός ξέφυγε
Όλο αυτό το κύμα του αναθεωρητισμού ξεκίνησε πάνω σε μια σωστή βάση, με την έννοια ότι η απαρχή του ήταν με τα αγάλματα των δουλεμπόρων που είχαν τοποθετηθεί σε πόλεις των ΗΠΑ και στη Βρετανία σε εποχές που όσα έκαναν οι αποικιοκράτες, θεωρούνταν από την δυτική κουλτούρα ως ανακάλυψη και όχι ως εισβολή και ιμπεριαλισμός.
Κάπου όμως το πράγμα ξέφυγε και φτάσαμε στην ουσία να σβήνουμε το ίδιο το παρελθόν μη τυχόν και το διαβάσει κάποιος και το επαναφέρει.
Όπως ο Στάλιν έσβηνε τον Τρότσκι από τις φωτογραφίες, όπως ο Ναζισμός διέλυε κάθε άλλη φωνή, έτσι και ο σύγχρονος αναθεωρητισμός έφτασε να λειτουργεί με τρόπο φασιστικό. Σε κάποιες περιπτώσεις τα πράγματα βέβαια δεν είναι τόσο ξεκάθαρα.
Ο Σέξπιρ είναι ένας συγγραφέας του οποίου τα έργα έχουν μπει σε ένα πρίσμα αλλαγών ή και πλήρους ακύρωσης.
Τον Ιανουάριο του 2021, μια ακαδημαϊκός και δημοσιογράφος στη Μινεζότα, η Αμάντα ΜακΓκρέγκορ, είχε υποστηρίξει ότι «τα έργα του Σέξπιρ είναι γεμάτα με προβληματικές και ξεπερασμένες ιδέες, με μεγάλο μισογυνισμό, ρατσισμό, ομοφοβία, αντισημιτισμό και ταξικές διακρίσεις και πρέπει να τα καταργήσουν από τα σχολεία».
Είναι κάτι το διαφορετικό να μην διδάσκεις στα παιδιά βιβλία που το περιεχόμενο τους δεν κρίνεται πια ως χρήσιμο εκπαιδευτικά, παρά να τα διδάσκεις αλλάζοντας τα.
Κι εκεί ακριβώς είναι που χάνεται το μέτρο, στο κενό μεταξύ αυτών των δύο. Στο κενό μεταξύ του «απορρίπτω τις ιδέες του παρελθόντος» και «απορρίπτω την ύπαρξη του παρελθόντος».
Το πρώτο είναι εξέλιξη και πρόοδος. Το δεύτερο είναι ένδειξη απολυταρχικής επιβολής με τρόπο που θυμίζει τις δυστοπίες του Όργουελ και του Χάξλεϊ.
Όπως είχε πει πριν μερικές μέρες ο Σπίρτζης του ΣΥΡΙΖΑ ότι θα επαναφέρουν τη δημοκρατία με το καλό ή το άγριο, έτσι και οι υπέρμαχοι του Αναθεωρητισμού πιστεύουν ότι θα φέρουν την αποδοχή, την ανθρώπινη εξέλιξη με την επιβολή. Ποτέ όμως η ισοπέδωση δεν οδήγησε σε ελεύθερους ανθρώπους και στην ελεύθερη βούληση, στην οικειοθελή αποδοχή του διαφορετικού και στην απόρριψη του ρατσισμού και του σεξισμού.
Καλώς ή κακώς, υπήρξε ένα παρελθόν. Και υπήρξαν κάποια δεδομένα, κάποιες ιδέες, κάποιες συνθήκες. Και πολλά έργα γράφτηκαν αποτυπώνοντας αυτή την εποχή. Και το ότι έχουμε φτάσει στο σήμερα να αναγνωρίζουμε τι κρατάμε και τι απορρίπτουμε, είναι προϊόν της ύπαρξης αυτού του παρελθόντος.
Το παρόν υπάρχει χάρη σε αυτό το παρελθόν που θέλουμε να σβήσουμε
Η γνώση των σύγχρονων κοινωνιών, του woke κινήματος και της πολιτικής ορθότητας, βασίστηκε σε αυτό το «φαύλο παρελθόν». Η εξέλιξη των κοινωνιών δεν προέρχεται μέσα από την απώλεια μνήμης, την οποία τείνουμε να κατακρίνουμε όταν μας συμφέρει.
Οι ίδιοι άνθρωποι που μιλάνε για μνήμη χρυσόψαρου, είναι οι ίδιοι που καταργούν τα αποδεικτικά στοιχεία που βοηθούν τη μνήμη να μην ξεχνάει.
Δεν υπάρχει κοινωνία που να προχωράει γιατί έχει αυτό το μηχάνημα που είχαν οι Men In Black που έσβηνε όλη τη μνήμη. Ο Αναθεωρητισμός υπάρχει γιατί υπήρξε αυτό το παρελθόν, με αυτές τις εκφράσεις, τις ιδεολογίες και τις εικόνες.
Ναι, στις ΗΠΑ έχουν τεράστιο πρόβλημα με την οπλοκατοχή. Θα αλλάξει αυτό αν σβήστει ο Σπίλμπεργκ τη σκηνή με τα όπλα από τον E.T.;
Δεν είναι το πρόβλημα η έκθεση στο κακό. Το πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει το πλαίσιο ώστε αυτή η έκθεση να γίνεται με τέτοιον τρόπο ώστε το άτομο να κατανοεί πως κοιτάζει αυτό που δεν πρέπει να υιοθετήσει και να αποφύγει.
Στο τέλος της ημέρας, δεν είναι πρόοδος να πηγαίνεις από την απέναντι μεριά και να κάνεις όσα έκαναν αυτοί που «αναθεωρείς» στο όνομα της Δημοκρατίας, της Ελευθερίας και ό,τι άλλο. Είναι η άλλη όψη του νομίσματος και καταργεί το δικαίωμα της επιλογής και της κρίσης. Αυτό αφήνει κι ο Σπίλμπεργκ να εννοηθεί.
Εκτός κι αν αποφασίστηκε ότι το μέλλον της ανθρωπότητας είναι Άνθρωποι-Ρομπότ που δεν έχουν προσωπικές επιλογές για τις οποίες κρίνονται και οι οποίες τους διαφοροποιούν, αλλά θα είναι όλα προκαθορισμένα. Παρόλο που είναι ένα σενάριο που ίσως γοήτευε τον Σπίλμπεργκ των 80s, μάλλον αντίθετος θα ήταν και με αυτό…
