Η συστηματική εργασία των αρχαιολόγων ήδη από το 1967 ανάδειξε την μαγεία ενός οικισμού, που ήταν βυθισμένος λίγα χιλιόμετρα από την στεριά της Λακωνίας. Ο λόγος για το Παυλοπέτρι, μια μικρή νησίδα απέναντι από την Ελαφόνησο, στη Λακωνία. Άλλοι την αποκαλούν και βυθισμένη «Πομπηία» της Ελλάδας, καθώς πρόκειται για μια ολόκληρη πόλη, βυθισμένη ελάχιστα μέτρα κάτω από την επιφάνεια, με ηλικία περίπου 5 χιλιάδων ετών.
Παρά την διάβρωση από το θαλασσινό νερό, η διάταξη της πόλης είναι ευκρινέστατη με τους δρόμους, τα κτίρια και το νεκροταφείο της να μπορεί ο επισκέπτης να τα εντοπίσει δια γυμνού οφθαλμού!
Η ιστορία της βυθισμένης πόλης
Ο πρώτος αρχαιολόγος που ανακάλυψε την αρχαία πολιτεία ήταν ο Νίκολας Φλέμινγκ το 1967 και η περιοχή χαρτογραφήθηκε το 1968 από ομάδα του πανεπιστημίου του Κέμπριτζ. Σήμερα, η UNESCO αναγνωρίζει το Παυλοπέτρι ως την παλαιότερη υποβρύχια πόλη στον κόσμο!
Οι πρώτες εκτιμήσεις ανέφεραν ότι η πόλη κτίστηκε περί το 1600-1100 π.Χ.. Αργότερα οι έρευνες αποκάλυψαν μέσω των ευρημάτων ότι η πόλη κατοικείται πριν από το 2800 π.Χ., στην αρχή της εποχής του χαλκού. Οι δε ανασκαφές, όπως και η χαρτογράφηση της περιοχής έχουν αποκαλύψει τουλάχιστον 15 κτίρια σε βάθος 3 με 4 μέτρων σε μία έκταση 9 στρεμμάτων.
Θεωρείται πολύ πιθανόν ότι η πόλη βυθίστηκε το 1000 π.Χ.. Ενώ άλλοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι το Παυλοπέτρι ποντίσθηκε το 375 μ.Χ. από τον σεισμό των 8 Ρίχτερ που κατέστρεψε και το Γύθειο.
Ως προς την δραστηριότητα της πόλης, οι έρευνες έχουν αποδείξει ότι εκεί βρισκόταν το κέντρο μιας ακμάζουσας βιομηχανίας κλωστοϋφαντουργίας. Επίσης, στην περιοχή βρέθηκαν πολλά και μεγάλα πιθάρια από την Κρήτη, γεγονός που αποδεικνύει πως η πόλη ήταν και μεγάλο εμπορικό λιμάνι.
