Περιεχόμενα
Ζούμε άλλο ένα κολασμένο καλοκαίρι, γεμάτο αφόρητη ζέστη. Η διπλή «επίσκεψη» της κλιματικής κρίσης που προκλήθηκε από τον άνθρωπο και η άφιξη του επικίνδυνου καιρικού φαινομένου El Nino έχουν τροφοδοτήσει τις υψηλές θερμοκρασίες που έχουν κάνει τη φετινή χρονιά κυριολεκτικά «καυτή».
Ο Ιούλιος του 2023 έχει ανακηρυχθεί πλέον ως ο πιο ζεστός μήνας στον κόσμο που έχει καταγραφεί ποτέ. Σε πρόσφατη ομιλία του, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες περιέγραψε δυσοίωνα αυτό το έτος ως την ανατολή της «εποχής του παγκόσμιου βρασμού».
Στην Ευρώπη, πάνω από 60.000 άνθρωποι πέθαναν πέρυσι από ασθένειες που σχετίζονται με τη ζέστη, με ορισμένες χώρες να υιοθετούν ένα σύστημα ονομασίας για τα κύματα καύσωνα παρόμοιο με αυτά που χρησιμοποιούνται για τυφώνες και τροπικές καταιγίδες.
Η ιταλική Μετεωρολογική Εταιρεία, για παράδειγμα, ονόμασε έναν πρόσφατο καύσωνα «Cerberus», από το όνομα του τρικέφαλου κυνηγόσκυλου που φρουρούσε τις πύλες της κόλασης στο «Inferno» του Δάντη.
Τα προβλήματα είναι ιδιαίτερα έντονα σε πυκνοκατοικημένες πόλεις όπου το «φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας» μπορεί να οδηγήσει σε μικροκλίματα περίπου 10 βαθμών Κελσίου θερμότερα από τις γύρω περιοχές.
Το φαινόμενο, που τεκμηριώθηκε για πρώτη φορά το 1800 από έναν ερασιτέχνη μετεωρολόγο στο Λονδίνο, εμφανίζεται σε περιοχές με υψηλές συγκεντρώσεις κτιρίων από σκυρόδεμα που απορροφούν τη θερμότητα, επιφάνειες ασφάλτου και έλλειψη χώρων πρασίνου.
Παρά το γεγονός ότι γνωρίζουμε για τους κινδύνους της υπερθέρμανσης του πλανήτη εδώ και δεκαετίες, πολλές πόλεις αποδεικνύονται θλιβερά απροετοίμαστες. Τώρα, οι τοπικοί αξιωματούχοι διορίζουν «chief heat officers» για να επισπεύσουν «σχέδια δράσης για τη ζέστη», ενώ οι νεοφυείς επιχειρήσεις αγωνίζονται να εφεύρουν καλύτερα κλιματιστικά και προσωπικές συσκευές ψύξης.
Πολλές λύσεις ενάντια στη ζέστη βασίζονται σε δοκιμασμένες στο χρόνο αρχές σχεδιασμού. Εδώ είναι πέντε πράγματα που κάνουν οι πόλεις αυτή τη στιγμή για να καταπολεμήσουν την άνοδο της θερμοκρασίας:
Το πράσινο «πολεμάει» τη ζέστη
Ένας υγιής θόλος δέντρων είναι από τις πιο αποτελεσματικές και ισότιμες άμυνες ενάντια στο φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας. Το να αναζητάς καταφύγιο κάτω από ένα δέντρο μπορεί να σε βοηθήσει νιώθεις 11 έως 25 βαθμούς Κελσίου πιο δροσερά σε σύγκριση με το να στέκεσαι στο άμεσο ηλιακό φως, σύμφωνα με την Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος των ΗΠΑ.
Εκτός από τη στιγμιαία ανακούφιση της σκιάς, μια διαδικασία που ονομάζεται «εξατμισοδιαπνοή», όπου το νερό μεταφέρεται από τα φυτά και το έδαφος στην ατμόσφαιρα, βοηθά επίσης στην ψύξη των γύρω περιοχών έως και 5 βαθμούς Κελσίου.
Η Βαρκελώνη, η οποία έχει γίνει κάτι σαν εργαστήριο προοδευτικών αστικών παρεμβάσεων, μπορεί σύντομα να προσφέρει μια ζωτικής σημασίας μελέτη περίπτωσης για την αποτελεσματικότητα των δέντρων στη μάχη με τη ζέστη. Σύμφωνα με το «Ρυθμιστικό Σχέδιο Δέντρων», η ισπανική πόλη στοχεύει να καλύψει το 30% της γης της με μια ποικιλία ανθεκτικών στο κλίμα ειδών μέχρι το 2037.
Σήμερα, πουρνάρια, πεύκα, πλατάνια, κυπαρίσσια και άλλα ανθεκτικά είδη πλαισιώνουν την πόλη και τα νέα «superilla» ή superblocks τα οποία είναι ουσιαστικά ανακαινισμένοι δρόμοι που έχουν μετατραπεί σε δεντρόφυτες δημόσιες πλατείες.
Μόνο μια χούφτα από τα προγραμματισμένα 503 superblocks ολοκληρώθηκαν εγκαίρως για αυτό το εξαντλητικό ισπανικό καλοκαίρι, αν και η πόλη σχεδιάζει να τα ολοκληρώσει όλα μέχρι το τέλος της δεκαετίας.
Ομίχλη ψεκασμού
Σε πόλεις της Κίνας, όπως η Γουχάν και η Τσονγκκίνγκ, όπου οι θερμοκρασίες ξεπέρασαν τους 45 βαθμούς Κελσίου πέρσικαι η ζέστη έγινε αφόρητη, ψεκασμοί ψύξης μπορούν να βρεθούν σε εμπορικά κέντρα, πάρκα και στάσεις λεωφορείων.
Οι ψεκασμοί μερικές φορές συμπληρώνονται από στόλους «κανονιών ομίχλης», ουσιαστικά φορτηγά κοινής ωφέλειας εξοπλισμένα με ψεκαστήρες νερού υψηλής πίεσης που περιφέρονται σε μεγάλες πόλεις της Κίνας από το 2014, σύμφωνα με την περιβαλλοντική δεξαμενή σκέψης China Dialogue.
Αν και αυτά τα κανόνια εισήχθησαν αρχικά για την αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, μια πρόσφατη μελέτη από το Εθνικό Πανεπιστήμιο της Σεούλ υποδηλώνει ότι ο ψεκασμός λεπτών σωματιδίων νερού μπορεί να μειώσει τις θερμοκρασίες περιβάλλοντος και τη ζέστη έως και 7%, ειδικά εάν είναι τοποθετημένα σε βέλτιστες γωνίες.
Η πρωτεύουσα της Αυστρίας, Βιέννη, έχει χαρακτηρίσει 22 περιοχές ως «cool straßen» («δροσερούς δρόμους») εξοπλισμένες με σιντριβάνια, ντους ομίχλης και έξυπνα συστήματα καταιονισμού που ενεργοποιούνται αυτόματα όταν οι θερμοκρασίες ανεβαίνουν πάνω από 35 βαθμούς Κελσίου.
Ανοίγοντας τις τέντες φεύγει η ζέστη
Η τέντα είναι μια απλή και φθηνή ασπίδα για τον καιρό, που έχει ξεφύγει από τη μόδα λόγω της τάσης της σύγχρονης αρχιτεκτονικής για κομψές προσόψεις. Καθώς όμως οι πόλεις γίνονται απελπισμένες για γρήγορες απαντήσεις στην ακατάπαυστη ζέστη, τα στέγαστρα μπορεί να επιστρέφουν με στιλ.
Η ισπανική πόλη της Σεβίλλης (μερικές φορές γνωστή ως «ο ιβηρικός φούρνος») έχει πρόσφατα επεκτείνει το δίκτυο μεγάλων τεντών από καμβά για να θωρακίσει περισσότερους σταθμούς διέλευσης, παιδικές χαρές, σχολεία και νοσοκομεία.
Στο Τελ Αβίβ του Ισραήλ, μια σειρά από στέγαστρα κατασκευασμένα με LumiWeave, ένα «έξυπνο» πανί ενσωματωμένο με ηλιακά κύτταρα, έχει εγκατασταθεί στην επιχειρηματική περιοχή της πόλης. Αναπτύχθηκε από τον Ισραηλινό σχεδιαστή προϊόντων Anai Green και οι τέντες αποθηκεύουν ηλιακή ενέργεια κατά τη διάρκεια της ημέρας, η οποία στη συνέχεια χρησιμοποιείται για να τροφοδοτήσει τα φώτα LED που υφαίνονται στο υλικό και συντελούν στο να μειωθεί η πολλή ζέστη.
Λευκά πεζοδρόμια στη μάχη με τη ζέστη
Όπως μπορούν να επιβεβαιώσουν οι κάτοικοι των ελληνικών νησιών, το βάψιμο σε στέγες και κτίρια με λευκό χρώμα είναι μια εύκολη και σχετικά φθηνή άμυνα ενάντια στα ζεστά καλοκαίρια.
Επωφελούμενη από κάτι που ονομάζεται «φαινόμενο albedo», μια δομή με καθαρή λευκή οροφή αντανακλά περίπου το 85% του άμεσου ηλιακού φωτός σε σύγκριση με μια σκοτεινή οροφή, η οποία αντανακλά μόνο περίπου το 20%.
Τώρα, μια ερευνητική ομάδα στο Πανεπιστήμιο Purdue της Ιντιάνα ισχυρίζεται ότι έχει αναπτύξει έναν τύπο «υπεράσπρου» χρώματος που μπορεί να αντανακλά το 98% του ηλιακού φωτός και να μειώσει τη θερμοκρασία της επιφάνειας ενός κτιρίου σε σύγκριση με το περιβάλλον του κατά σχεδόν 7 βαθμούς Κελσίου τη νύχτα.
Η κάλυψη μιας επιφάνειας οροφής περίπου 1.000 τετραγωνικών σε αυτό το χρώμα θα παρήγαγε το ισοδύναμο των 10 κιλοβάτ «ψυκτικής ισχύος», δήλωσε ο Xiulin Ruan, καθηγητής μηχανολογίας στο Purdue. «Είναι πιο ισχυρό από τα κεντρικά κλιματιστικά που χρησιμοποιούνται στα περισσότερα σπίτια».
Στο Λος Άντζελες, το Γραφείο Υπηρεσιών Δρόμου της πόλης τα τελευταία χρόνια βάφει δρόμους σε μια ανακλαστική λευκή γκρι επίστρωση που ονομάζεται CoolSeal. Το 2019, αφού καταγράφηκε ένα φαινόμενο ψύξης 7 έως 10 βαθμών Κελσίου σε πιλοτικές περιοχές, ο τότε δήμαρχος της πόλης Eric Garcetti ανακοίνωσε ένα σχέδιο για κάλυψη 250 μιλίων λωρίδων δρόμων με ψυκτικό υλικό έως το 2028.
Πρόκειται για μια πρωτοβουλία που θα κοστίσει στην πόλη ένα ποσό που υπολογίζεται σε 40.000 δολάρια ανά μίλι, σύμφωνα με το περιοδικό που δημοσιεύεται από το Βασιλικό Ινστιτούτο Βρετανικών Αρχιτεκτόνων.
Αλλά το λευκό δεν είναι η μόνη ψυκτική χρωστική ουσία που μπορεί να μειώσει τη ζέστη. Ένα πιλοτικό έργο στη γειτονιά Pacoima του Λος Άντζελες δοκιμάζει την αποτελεσματικότητα των επιχρισμάτων δρόμου που διατίθενται σε διάφορα χρώματα.
Σύμφωνα με τον κατασκευαστή StreetBond, η χρωστική ουσία με βάση το ακρυλικό έχει σχεδιαστεί για να μειώνει το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας κατά τουλάχιστον 5 βαθμούς Κελσίου.
Καθώς όμως οι πόλεις επενδύουν σε ηλιακά ανακλαστικά επιστρώματα, μια μελέτη του 2020 που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Environmental Research Letters ήρθε για να σταματήσει την αισιοδοξία.
Σε αυτή τονιζόταν ότι ενώ τα αντανακλαστικά πεζοδρόμια οδηγούν σε ψυχρότερες επιφανειακές θερμοκρασίες, οι άνθρωποι σε αυτούς τους χώρους μπορεί στην πραγματικότητα να αισθάνονται πιο ζεστοί επειδή καταλήγουν να απορροφούν τη θερμότητα.
«Οι ηλιακές ανακλαστικές επικαλύψεις δεν αποτελούν πανάκεια πολιτικής για προβλήματα αστικής θερμότητας», έγραψαν οι συγγραφείς της μελέτης, προσθέτοντας ότι οι δήμοι «πρέπει να εξετάσουν πότε και πώς οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τη γη για να αποφασίσουν σε ποια μέτρηση θερμότητας (αέρας, επιφάνειας ή θερμοκρασίας ακτινοβολίας) θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα».
Επιστροφή στα τοπικά υλικά και τις παραδοσιακές τεχνικές δόμησης
H νέα τάση αρχιτεκτόνων και πολεοδόμων αποφεύγει τις δυτικές αρχιτεκτονικές παραδόσεις αγκαλιάζοντας τον φυσικό αερισμό, τις παραδοσιακές τεχνικές κατασκευής και υλικά όπως μονωτικά τούβλα λάσπης που χρησιμοποιούνται για χιλιετίες από όσους ζουν σε μέρη με πολλή ζέστη.
Ο βραβευμένος με Pritzker αρχιτέκτονας Francis Kéré, για παράδειγμα, δημιουργεί μια αίσθηση ευελιξίας μέσω της χρήσης πηλού, λίθων λατερίτη, κλαδιών ευκαλύπτου και νεκρού ξύλου. Τα σχολικά κτίρια που σχεδίασε ο Kéré στη γενέτειρά του (Μπουρκίνα Φάσο) δείχνουν πώς να χτίζετε άνετους και ευχάριστους χώρους σε μέρη με πολλή ζέστη, δίχως να έχετε ανάγκη τον κλιματισμό.
Στη νότια ινδική πολιτεία Ταμίλ Ναντού, το Auroville Earth Institute έχει γίνει ο τόπος αυτού του αναπτυσσόμενου κινήματος της «δημοτικής» αρχιτεκτονικής. Για σχεδόν τέσσερις δεκαετίες, το ερευνητικό κέντρο συνεργάζεται με αρχιτέκτονες και κατασκευαστές σε όλο τον κόσμο που ενδιαφέρονται να μάθουν νέες μεθόδους.
Σε σύγκριση εξάλλου με το σκυρόδεμα, το γυαλί και τον χάλυβα, τα παραδοσιακά χωμάτινα τούβλα απορροφούν περισσότερη ζέστη και υγρασία.
Η Ινδή αρχιτέκτονας Anupama Kundoo, η οποία έχει κατασκευάσει πολλές κατασκευές στην Auroville, είναι γνωστή για τα όμορφα, ανθεκτικά στο κλίμα κτίρια που κατασκευάζονται «με υλικά που προέρχονται από το σημείο», όπως έχει περιγράψει το έργο της.
Μιλώντας στην περσινή διάσκεψη κορυφής The World Around στην Ολλανδία, η Kundoo έκανε μια συναρπαστική υπόθεση για την αναγνώριση των μοναδικών ιδιοτήτων της γεωγραφίας μιας περιοχής και την κατασκευή με ό,τι υπάρχει σε αφθονία εκεί.
«Αν κοιτάξετε την προβιομηχανική αρχιτεκτονική, κατασκευάσαμε με οποιοδήποτε υλικό», εξήγησε. «Αν υπήρχε λάσπη, χρησιμοποιούσαμε λάσπη. αν υπήρχε ξύλο, χρησιμοποιούσαμε ξύλο. αν είναι έρημος και δεν υπάρχει ξύλο, φτιάχνεις θόλους. Αν υπάρχει πάγος, χρησιμοποιείς πάγο. Υπάρχει μια βαθιά σχέση μεταξύ αυτού που παράγετε και του πού το χρησιμοποιείτε», πρόσθεσε.
