Την πρώτη επίσημη επίσκεψη Τούρκου υπουργού Εξωτερικών στην Αίγυπτο εδώ και μια δεκαετία έκανε προ ημερών ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου, στο πλαίσιο της βελτίωσης της έντασης μεταξύ των καθεστώτων Ερντογάν και Αλ Σίσι με αφορμή τους καταστροφικούς σεισμούς της 6ης Φεβρουαρίου.
Ήταν μάλιστα η πρώτη επίσκεψη μέλους της τουρκικής κυβέρνησης για πάνω από μια δεκαετία, και θα αποτελεί ανταπόδοση της επίσκεψης Σούκρι στην Τουρκία τρεις εβδομάδες μετά τους σεισμούς που κόστισαν τη ζωή σε πλέον των 55.000 ανθρώπων σε Τουρκία και Συρία.
Ο Τσαβούσογλου είχε μάλιστα κάνει λόγο τότε για το άνοιγμα μιας νέας σελίδας στις τουρκοαιγυπτιακές σχέσεις, προϊδεάζοντας για την προαναφερθείσα επίσημη επίσκεψη, μόλις 19 μέρες αργότερα δηλαδή.
Ο θάνατος του Μόρσι η ανακωχή με τον Αλ Σίσι
Οι σχέσεις του Καΐρου με την Αγκυρα είχαν παγώσει από την ανάληψη της εξουσίας στην Αίγυπτο από τον Αμπέντ Φάταχ αλ Σίσι το 2013, μετά την ανατροπή του προέδρου Μοχάμεντ Μόρσι, συμμάχου του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Ωστόσο, η Τουρκία προσπαθεί εδώ και μήνες να εξομαλύνει τις σχέσεις της με πολλές περιφερειακές δυνάμεις, όπως το Ισραήλ και η Αίγυπτος.
Όπως είπε ο Τσαβούσογλου, η Τουρκία θα καταβάλλει προσπάθειες για να επιμηκύνει περαιτέρω τη συμφωνία για τα σιτηρά της Μαύρης Θάλασσας επιτρέποντας τις εξαγωγές από την Ουκρανία την ημέρα που πρόκειται να λήξει η συμφωνία.
Από την πλευρά του, ο Αιγύπτιος ομόλογός του Σάμι Σούκρι χαρακτήρισε τις συνομιλίες με τον Τσαβούσογλου «ειλικρινείς, ενδελεχείς και διαυγείς», ενώ αναφέρθηκε και ο ίδιος στην πιθανότητα να επαναφέρουν οι δύο χώρες τους πρεσβευτές τους. «Θα φτάσουμε στο θέμα (της επαναφοράς των πρεσβευτών) στον κατάλληλο χρόνο, ανάλογα με τα θετικά αποτελέσματα που θα έχει αυτό», σημείωσε ο Σούκρι.
Οι σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου επλήγησαν όταν ο τότε αρχηγός του στρατού της Αιγύπτου, Αμπντέλ Φάταχ αλ Σίσι. ηγήθηκε της ανατροπής του Μοχάμεντ Μόρσι της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, συμμάχου της Άγκυρας, το 2013. Ο Σίσι εξελέγη πρόεδρος το επόμενο έτος.
Οι δύο χώρες είχαν εξάλλου αντιπαράθεση τα τελευταία χρόνια για τη Λιβύη, όπου υποστήριζαν αντίπαλες φατρίες σε μια ανεπίλυτη σύγκρουση, καθώς και για τα θαλάσσια σύνορα στην πλούσια σε φυσικό αέριο Ανατολική Μεσόγειο.
Οι διαβουλεύσεις μεταξύ ανώτατων αξιωματούχων του υπουργείου Εξωτερικών στην Άγκυρα και το Κάιρο ξεκίνησαν το 2021, εν μέσω της προσπάθειας της Τουρκίας να μειώσει τις εντάσεις με την Αίγυπτο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Ισραήλ και τη Σαουδική Αραβία.
Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας, η Άγκυρα ζήτησε από τα αντιπολιτευόμενα αιγυπτιακά τηλεοπτικά δίκτυα που λειτουργούν στην Τουρκία να μετριάσουν την κριτική τους για την Αίγυπτο.
Ο Μόρσι πέθανε στη φυλακή στην Αίγυπτο το 2019. Άλλα υψηλόβαθμα στελέχη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας είναι φυλακισμένα στην Αίγυπτο ή έχουν διαφύγει στο εξωτερικό και η οργάνωση παραμένει εκτός νόμου.
Τον περασμένο μήνα, η κυβέρνηση της Αιγύπτου, η οποία αγωνίζεται να διαχειριστεί την έντονη έλλειψη ξένου συναλλάγματος, δήλωσε ότι οι τουρκικές εταιρείες έχουν δεσμευτεί για νέες επενδύσεις στην Αίγυπτο ύψους 500 εκατομμυρίων δολαρίων.
Ο ρόλος της Ελλάδας στην επανασύνδεση…
Ενώ η ελληνική κυβέρνηση, και ειδικά η πολιτική ηγεσία του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών, είθισται να κινείται στην τροχιά του Καΐρου συμφωνώντας συχνά, η αιγυπτιακή ηγεσία επιφύλαξε πανηγυρική υποδοχή στον υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας, Μεβλούτ Τσαβούσογλου.
Η Αθήνα πίνει… νερό στο όνομα του Σούκρι και της Αιγύπτου. Εδώ και χρόνια, δε, έχει εναποθέσει όλες της τις «ελπίδες», στα ελληνο-τουρκικά και ειδικά στο Λιβυκό ζήτημα, την Κύπρο και βέβαια την ΑΟΖ, στην Αίγυπτο. Ωστόσο, η κινητικότητα που σημειώνεται μεταξύ της Τουρκίας και της Αιγύπτου, μάλλον ενισχύουν την εκτίμηση ότι για την Αθήνα ελλοχεύει ο κίνδυνος να μετατραπεί σε παρατηρητή των εξελίξεων (και όχι ρυθμιστή).
Μένει να φανεί , μετά την επίσκεψη Τσαβούσογλου, αν θα προσκληθεί και ο Νίκος Δένδιας στο Κάϊρο.
Πριν την επίσκεψη Τσαβούσογλου, αιγυπτιακές διπλωματικές πηγές ανέφεραν ότι στην ατζέντα των συνομιλιών περιλαμβανόταν η λήψη αποφάσεων για «πιο προωθημένα μέτρα» για τη εξομάλυνση των σχέσεων, ενώ σημείωναν ότι το Κάιρο «είναι ανοιχτό σε μια σειρά μελλοντικών μέτρων, κάτι που θα συνέβαλε στην προσέγγιση των δύο χωρών».
Από τη μεριά του, ο καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Καΐρου, Ταρέκ Φαχμί, εξέφρασε την εκτίμηση ότι η επίσκεψη του Τούρκου υπουργού «αντανακλά τη σοβαρότητα της Άγκυρας στην προσπάθεια της να εξομαλύνει τις σχέσεις με το Κάιρο», σημειώνοντας ότι το Κάιρο, σε αντάλλαγμα, «ανταποκρίνεται στις τουρκικές κινήσεις».
…και οι τρεις αιγυπτιακοί όροι
Σύμφωνα με τα αιγυπτιακά Μέσα, ο Αλ Σίσι ζήτησε, πρώτον, να παραδοθούν τα μέλη της μουσουλμανικής αδελφότητας που βρίσκονται σε τουρκικό έδαφος και καταζητούνται από την αιγυπτιακή δικαιοσύνη. Σύμφωνα με τους Αιγύπτιους, τα μέλη αυτά εμπλέκονται στη διεξαγωγή ένοπλων επιχειρήσεων κατά του Στρατού, της Αστυνομίας και των πολιτών.
Ο δεύτερος όρος αφορά στον τερματισμό της τουρκικής στρατιωτικής παρουσίας στο λιβυκό έδαφος και απόσυρση όλων των φιλοτουρκικών πολιτοφυλακών από τη Λιβύη.
Και, ο τρίτος όρος, αφορά στον τερματισμό των διαφορών με Ελλάδα και Κύπρο και επίτευξη ικανοποιητικής φόρμουλας. Στη διαπραγμάτευση αυτή οι Αιγύπτιοι έβαλαν στο τραπέζι ως αντάλλαγμα να δεχθούν να γίνει η Τουρκία μέλος του forum για το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου.
Στους δύο από τους τρεις όρους έπαιξε ρόλο η Ελλάδα αφού, σύμφωνα με πληροφορίες, στις πολλές τηλεφωνικές επικοινωνίες που είχε ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών με τον Αιγύπτιο ομόλογό του, ο Νίκος Δένδιας είχε διατυπώσει τη θέση ότι πρέπει να αποσυρθούν οι τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις, θέση που έβρισκε απόλυτα σύμφωνο τον Σούκρι.
Στην Αθήνα αλλά και στη Λευκωσία υπάρχει ικανοποίηση για τον τρίτο όρο περί επίτευξης ικανοποιητικής διευθέτησης στα ελληνοτουρκικά και ασφαλώς το γεγονός ότι υπάρχει η συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ ανάμεσα στην Ελλάδα και την Αίγυπτο είναι ένα νομικό πολιτικό και διπλωματικό χαρτί που ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν τον παίρνει να αγνοήσει αν πράγματι θέλει να τα βρει με τον Σίσι.
Επιπλέον, γίνεται εμφανές ότι το θέμα της εξερεύνησης φυσικού αερίου στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου αντιπροσώπευε σημαντικό σημείο διαμάχης μεταξύ Καΐρου και Άγκυρας τα τελευταία χρόνια και οι δύο χώρες αντάλλαξαν απορριπτικές δηλώσεις για τις κινήσεις της άλλης πλευράς, ιδίως όσον αφορά στον μηχανισμό συνεργασίας της Αιγύπτου με Ελλάδα και Κύπρο.
Επεται συνάντηση κορυφής;
Εξαιρετικά σημαντικό είναι ότι, σύμφωνα με τα αιγυπτιακά ΜΜΕ, Αίγυπτος και Τουρκία σχεδιάζουν σύνοδο κορυφής Αλ Σίσι και Ερντογάν. Οπως αναφέρει η εφημερίδα, «Asharq Al-Awsat», ακόμα δεν έχει αποφασιστεί ημερομηνία. Κάτι λογικό, αφού άπαντες αναμένουν το αποτέλεσμα των τουρκικών εκλογών.
Ωστόσο, προσθέτει, όπως ανέφερε ο Αιγύπτιος υπουργός Εξωτερικών, Σάμι Σούκρι, κατά τη διάρκεια των κοινών δηλώσεών του με τον Τούρκο ομόλογό του, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, «υπάρχει πολιτική βούληση και οδηγίες από τους προέδρους των δύο χωρών όταν συναντήθηκαν στη Ντόχα και εντολή στους δύο υπουργούς Εξωτερικών να ξεκινήσουν τη διαδικασία για την πλήρη εξομάλυνση των σχέσεων».
Μερική ή ολική συμφωνία;
Με αφορμή και την αναθέρμανση των σχέσεων Τουρκίας – Αιγύπτου, ο Νίκος Δένδιας τόνισε τις προάλλες ότι «η συμφωνία θαλάσσιας δικαιοδοσίας που κάναμε με τη Λιβύη δεν είναι εναντίον της Αιγύπτου. Η συμφωνία της Αιγύπτου με την Ελλάδα δεν είναι ούτε εναντίον μας. Σε αυτή τη συμφωνία, η αιγυπτιακή πλευρά σεβάστηκε τα σύνορα της υφαλοκρηπίδας μας ακόμη και όταν οι σχέσεις ήταν ψυχρές».
Ήταν έμμεσα μια υπόμνηση ότι η συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ με την Αίγυπτο είναι μερική (και όχι ολική) και αφήνει για αργότερα τον καθορισμό του καθεστώτος ανατολικά της Ρόδου και στο Καστελόριζο, ενώ αναγνωρίζει μειωμένη επήρεια ακόμα και στο μεγαλύτερο ελληνικό νησί, την Κρήτη.
