Τα τελευταία 50 χρόνια, η συνιδρύτρια του μεγαλύτερου ανεξάρτητου εκδότη οδηγών στον κόσμο Χίλαρι Μπραντ εμπνέει τους ταξιδιώτες να ξεφύγουν από την πεπατημένη.
Το 1973, η Χίλαρι Μπραντ και ο τότε σύζυγός της Τζορτζ ήταν δύο νεαροί ταξιδιώτες που κυνηγούσαν μια φήμη που είχαν ακούσει κοντά στα σύνορα του Ισημερινού και του Περού: ότι κάπου, βαθιά στις περουβιανές Άνδεις, ένα κρυφό μονοπάτι που ξεκινούσε από την αρχαία πρωτεύουσα των Ίνκας, Κούσκο, οδηγούσε στο Μάτσου Πίτσου.
Έπειτα από αμέτρητες μέρες που χάθηκαν στο δάσος, το ζευγάρι έκανε πεζοπορία πριν τελικά ανέβει σε ένα ποταμόπλοιο στον Αμαζόνιο για να γράψει μια λεπτομερή περιγραφή της διαδρομής.
Αυτές οι χειρόγραφες σημειώσεις έγιναν η πρώτη δημοσιευμένη στα αγγλικά περιγραφή του ταξιδιού στο μονοπάτι των Ίνκας και η έναρξη της Bradt Guides, της μεγαλύτερης ανεξάρτητης εταιρείας οδηγών στον κόσμο, η οποία γιορτάζει την 50ή επέτειό της το 2024.
Όταν ο Τζορτζ έφυγε απότομα από την εταιρεία (και τον γάμο) το 1980, η Μπραντ θα μπορούσε να είχε επιστρέψει στην Αγγλία για να συνεχίσει την προηγούμενη καριέρα της ως εργοθεραπεύτρια.
Αντίθετα, αποφάσισε να προχωρήσει χωρίς αυτόν, δημοσιεύοντας οδηγούς για προορισμούς όπου δεν υπήρξε κανένας άλλος οδηγός στο παρελθόν, όπως η Ουγκάντα, η Γιουγκοσλαβία, η Βόρεια Κορέα, η Ερυθραία και η Μαδαγασκάρη.
Το έργο της εισήγαγε αποτελεσματικά δεκάδες ταξιδιωτικούς προορισμούς -που προηγουμένως ήταν ασύλληπτοι προορισμοί στις μάζες- και οδήγησε τη βασίλισσα Ελισάβετ να την τιμήσει ως Μέλος του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας το 2008 για την προσφορά της στον τουρισμό και τη φιλανθρωπία.
Από το ωτοστόπ σε όλη τη Μέση Ανατολή για τρεις μήνες έως τη σύλληψη στην Τανζανία μετά την υποψία για κατασκοπεία, η Μπραντ αφηγείται πολλές από τις περιπέτειές της στο δρόμο στο προσεχές βιβλίο της, «Αναλαμβάνοντας το ρίσκο».
Η ίδια μίλησε πρόσφατα στο BBC από το σπίτι της στο Ντέβον για το λόγο που την έλκυαν πάντα υποεκπροσωπούμενοι προορισμοί, αλλά και για τη μακροπρόθεσμη βοήθεια που πρόσφερε στη διάδοση «καταλόγων» για προορισμούς που άλλαξαν την οπτική των ταξιδιών τον τελευταίο μισό αιώνα –ειδικά για τις γυναίκες.
Η ιστορία για τη δημιουργία των γνωστών «οδηγών ταξιδίων» ξεκίνησε το 1973 όταν το ζευγάρι βρισκόταν πάνω σε μια φορτηγίδα ποταμού στη Βολιβία διασχίζοντας έναν παραπόταμο του Αμαζονίου.
Ονομαζόταν Backpacking Along Ancient Ways στο Περού και τη Βολιβία και το τυπώσανε με τη βοήθεια της μητέρας του George στη Βοστώνη το 1974. Πουλήθηκε στην Αμερική και τη Βρετανία, ενώ το ζευγάρι ταξίδευε στη Νότια Αμερική.
Η έκπληξη ήταν μεγάλη όταν επέστρεψαν στη Βρετανία και βρήκαν 680£ στον τραπεζικό τους λογαριασμό.
Ένας γνωστός Βρετανός εκδότης τους είπε ότι θα εκδώσει έναν δικό τους βασικό οδηγό του Περού. Ωστόσο οι ίδιοι αποφάσισαν να το κάνουν τελικά μόνοι τους. Η αρχική ιδέα ήταν να δημοσιεύουν οδηγούς που πίστευαν ότι χρειάζονταν οι ταξιδιώτες.
«Εξακολουθούμε να προσπαθούμε να το κάνουμε αυτό, αντί να ακολουθούμε τη φιλοσοφία “Ω, αυτό θα είναι πραγματικά κερδοφόρο”. Απλώς μας άρεσε πολύ η πεζοπορία και βρίσκαμε αυτά τα νέα μονοπάτια, συμπεριλαμβανομένου του μονοπατιού των Ίνκας, και ο κόσμος ήθελε να μάθει για αυτά.
Έτσι, οι άνθρωποι άρχισαν να μας λένε: “Πρέπει πραγματικά να γράψεις για αυτό” και αυτό το είδος εξελίχθηκε σε βιβλίο. Το πρώτο βιβλίο φαινόταν πραγματικά πολύ τρομερό, γεμάτο λάθη, αλλά οι πληροφορίες ήταν καλές» αναφέρει η ίδια στο BBC.
Από εκείνο το πρώτο βιβλίο πριν από 50 χρόνια, η Μπραντ φημίζεται για την κάλυψη αυτών των μάλλον «απομακρυσμένων» προορισμών.
«Η πιο σημαντική ήταν η Ρουάντα, επειδή ο συγγραφέας της πρώτης έκδοσης του βιβλίου είχε έναν φίλο που είχε πεθάνει στη γενοκτονία. Πήγε να βρει την οικογένειά του, κατάφερε να τους βρει και απλώς ερωτεύτηκε τη χώρα. Έγραψε τον οδηγό [το 1998] μόλις τέσσερα χρόνια μετά τη γενοκτονία» σημειώνει η Μπραντ και συμπληρώνει:
«Η χώρα ήταν απλώς τρομοκρατημένη με αυτό που είχε συμβεί και οι άνθρωποι που διοικούσαν τη χώρα δεν πίστευαν ότι οι τουρίστες θα επέστρεφαν. Αλλά η Janice [Booth], η συγγραφέας, κίνησε πραγματικά το ενδιαφέρον των tour operators.
Ακούγεται αλαζονικό, αλλά αυτό βοήθησε πραγματικά να σταθεί η χώρα στα πόδια της. Ο πρόεδρος της Ρουάντα ζήτησε να τη συναντήσει. Ήταν υπέροχα» διηγείται και συνεχίζει την αφήγησή της για τους υπόλοιπους προορισμούς που θεωρεί σημείο αναφοράς της εταιρείας:
«Γράψαμε τον πρώτο οδηγό για το Βιετνάμ. Ήμασταν ο πρώτος οδηγός για τη Μοζαμβίκη. Περίπου στο 50% των οδηγών που δημοσιεύουμε έως τώρα, είμαστε οι πρώτοι που καλύψαμε αυτόν τον προορισμό.
Η Αλβανία επίσης ήταν διασκεδαστική. Στον πρώτο οδηγό για την πρώτη Αλβανία [ξεναγός], η χώρα ήταν εκείνη την περίοδο μια κομμουνιστική χώρα, οπότε μπορούσες να πας εκεί μόνο με μια οργανωμένη περιήγηση –λίγο σαν αυτό που συμβαίνει με τη Βόρεια Κορέα. (Είμαστε επίσης οι πρώτοι που κάναμε τη Βόρεια Κορέα, το Ιράκ και το Ιράν). Αλλά η Αλβανία είχε μεγάλη επιτυχία.
Μόνο μερικές εκατοντάδες άνθρωποι αγόρασαν την πρώτη έκδοση, και μετά μερικές χιλιάδες τη δεύτερη και ούτω καθεξής. Υπάρχει σταδιακή αύξηση στις πωλήσεις των οδηγών για αυτά τα «ασυνήθιστα» μέρη».
Σαφώς οι λόγοι που η Χίλαρι Μπραντ και ο σύζυγός της Τζορτζ αναζητούσαν εναλλακτικούς ταξιδιωτικούς προορισμούς ήταν πολλοί…
«Ποιο είναι το νόημα να κάνω έναν ακόμη οδηγό για τη Γαλλία ή την Ιταλία ή την Ταϊλάνδη όταν υπήρχαν ήδη; Και στην πραγματικότητα, όταν είσαι μικρός εκδότης, είναι δύσκολο να αντεπεξέλθεις στον ανταγωνισμό» λέει η Μπραντ στο BBC.
«Σε αυτό το θέμα λειτούργησε η κοινή λογική, ξέρετε: αν ασχοληθείς με μία νέα χώρα, οι άνθρωποι θα αγοράσουν αν θέλουν να πάνε εκεί. Ενώ, αν κάνεις τα γνωστά, πρέπει να το ντύσεις και να έχεις έγχρωμες φωτογραφίες και λάμψη και όλα αυτά που δεν ήθελα πραγματικά να κάνω» τονίζει.
Η Μπραντ αναφέρεται και στο ειδικό ενδιαφέρον που παρουσίαζαν κάποιοι προορισμοί: «Μερικές φορές έπαιρνα την πρωτοβουλία, αλλά συνήθως κάποιος μας έγραφε και έλεγε: “Δεν έχετε οδηγό για το Βιετνάμ, ο πόλεμος είναι πίσω μας –ήταν μόνο δύο χρόνια πίσω μας όταν δημοσιεύσαμε τον πρώτο μας οδηγό στο Βιετνάμ. Έχω πάει εκεί και μου αρέσει ο πολιτισμός» εξηγεί και συνεχίζει:
«Οι συγγραφείς μας πρέπει να αγαπούν τη χώρα. Οι άνθρωποι που προτείνουν τους οδηγούς μας πρέπει να είναι πραγματικά παθιασμένοι με τον πολιτισμό μιας χώρας. Έτσι, οδηγήθηκε από το πάθος, υποθέτω, και τον ενθουσιασμό».
Η Μπραντ άνοιξε το δρόμο για να ταξιδέψουν άνθρωποι σε «αγνούς» προορισμούς και φυσικά πάντα υπήρξε ένα δίλημμα μέσα της:
«Με ρωτούν αρκετά συχνά: “Σας πειράζει να καταστρέψετε αυτά τα μέρη;”, που είναι μια αρκετά ακραία άποψη.
Έπειτα από 50 χρόνια, είμαι περήφανη για τον οδηγό με το μονοπάτι των Ίνκας και μερικά από τα άλλα μονοπάτια που βάλαμε στον χάρτη. Έχω γίνει αρκετά επιφυλακτική, ως εκδότης και ως συγγραφέας, με τη δημοσιοποίηση χώρων που κατοικούν ευάλωτοι πληθυσμοί ιθαγενών, επειδή όλα καταστρέφονται τόσο εύκολα.
“Οδήγησα” ταξίδια στο Περού για 15 συνολικά χρόνια και είδα τη διαφορά που κάνει ο απρόσεκτος τουρισμός. Πάντα μιλούσαμε για υπεύθυνο τουρισμό, και ιδιαίτερα για το πώς είναι καλύτερο να αλληλεπιδράτε με τους τοπικούς πληθυσμούς. Τόσες πολλές [κοινωνίες αυτόχθονων] βασίζονται στην αμοιβαιότητα και νομίζω ότι αυτό είναι ένα σημαντικό μήνυμα.
Όμως, πιστεύω ότι η άγρια ζωή επωφελείται απ’ όλο τον τουρισμό. Η αγαπημένη μου χώρα, η Μαδαγασκάρη, για την οποία έχω γράψει πολλά, επωφελείται από τους τουρίστες που έρχονται να δουν τους λεμούριους και άλλα άγρια ζώα.
Επειδή οι τουρίστες θέλουν να πάνε εκεί, έχουν δημιουργηθεί εθνικά πάρκα και ειδικά καταφύγια και προστατευόμενες περιοχές. Έτσι, κάνω έναν διαχωρισμό μεταξύ των ανθρώπων που μπορεί να επηρεαστούν πολύ γρήγορα από τον τουρισμό και της άγριας ζωής, που συνήθως ωφελείται» σημειώνει.
Αναφέρεται και στο ωτοστόπ καθώς η Μπραντ γύρισε με ωτοστόπ όλη τη Μέση Ανατολή για τρεις μήνες μόλις στα 20 της χρόνια, μία συνήθεια που δεν εγκατέλειψε ποτέ. «
«Αυτή η εμπειρία ήταν αρκετά αποφασιστική για να μου πυροδοτήσει την αγάπη για την περιπέτεια, και εξακολουθώ να κάνω ωτοστόπ. Έκανα ωτοστόπ πέρυσι όταν ήμουν 82 ετών.
Είναι ο πιο υπέροχος τρόπος να γνωρίσεις ανθρώπους. Το ωτοστόπ στην Αμερική με τον Τζορτζ ήταν μερικές από τις καλύτερες εμπειρίες μας, επειδή οι άνθρωποι είναι τόσο ευγενικοί και ενδιαφέροντες και γενναιόδωροι –και, ναι, μπορεί να συμβούν άσχημα πράγματα, αλλά δεν μου έχουν συμβεί ποτέ.
Η εμπειρία της Μέσης Ανατολής μάς δίδαξε πώς να αντιμετωπίζουμε κακούς άντρες, αλλά ήταν μια εξαιρετική εμπειρία ζωής που με δίδαξε πώς να αντιμετωπίζω κάθε είδους απροσδόκητες καταστάσεις.
Πέρυσι έκανα ξανά ωτοστόπ στη Γερμανία αφού περπάτησα επτά μίλια. Το υπόλοιπο μονοπάτι ήταν άλλα πέντε περίπου και σκέφτηκα ότι απλώς δεν μπορώ να το κάνω αυτό. Δεν ξέρω αν το αυτοκίνητο που σταμάτησε πρόσεξε πόσο χρόνων ήμουν ή όχι, αλλά ένας υπέροχος άντρας με πήγε κατευθείαν στον ξενώνα μου και σκέφτηκα, σωστά, αυτό εξακολουθεί να λειτουργεί, εξακολουθώ να το αγαπώ, ακόμα το πιστεύω».
Έχουν αλλάξει τα ταξίδια τα τελευταία 50 χρόνια; Για την Μπραντ, ναι και σημαντική συμβολή σε αυτό έχει το διαδίκτυο…
«Το Διαδίκτυο έχει ενδιαφέρον: πριν από περίπου τέσσερα ή πέντε χρόνια, σε όλο τον εκδοτικό Τύπο υπήρχε ένα ενδεχόμενο για το «τέλος του οδηγού». Όλοι παίρνουν τις πληροφορίες τους από το Διαδίκτυο, οπότε ποιος χρειάζεται οδηγούς;
Οι ταξιδιωτικοί οδηγοί ήταν πραγματικά ευάλωτοι. Ποτέ δεν είχαμε πραγματικά αυτό το πρόβλημα, επειδή επικεντρώνουμε οδηγούς σε μέρη που δεν μπορούσατε να λάβετε πληροφορίες στο Διαδίκτυο.
Τώρα έχουμε περισσότερους από 200 οδηγούς και πιθανώς για τα μισά από αυτά που έχουμε δημοσιεύσει, ακόμα δεν μπορείτε πραγματικά να λάβετε αυτού του είδους τις πληροφορίες στο διαδίκτυο –όπως για παράδειγμα λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με το ταξίδι στη Βόρεια Κορέα.
Έτσι, κατά κάποιον τρόπο, αυτή η θεωρία που είχα από την αρχή –ότι το άνοιγμα νέων προορισμών είναι πιο πολύτιμο από το να προσπαθείς να επιδιώξεις κέρδος– λειτούργησε προς όφελός μας.
Δεν είχα κανέναν τρόπο να το γνωρίζω αυτό, φυσικά, αλλά τώρα έχουμε την πολυτέλεια να δημοσιεύουμε περισσότερα mainstream βιβλία, όπως η Σρι Λάνκα.
Πλέον βρίσκεις φθηνά εισιτήρια. Όταν επίσης πρωτοπήγα στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1964, πήγα με πλοίο γιατί δεν μπορούσες να πετάξεις φτηνά. Και μετά ενώ ήμουν εκεί, δεν είχα την οικονομική δυνατότητα να επιστρέψω σπίτι. Άρα, όλα πλέον είναι τόσο διαφορετικά.
Δεν θα ονειρευόσασταν να κάνετε διακοπές στην Αμερική ή την Αρκτική ή την Ανταρκτική τη δεκαετία του ’70 και του ’80. Ήταν αρκετά απρόσιτα. Ο κόσμος έχει γίνει μικρότερος και οι τουρίστες έχουν γίνει πιο φασαριόζοι –που σημαίνει ότι πρέπει να κάνουμε καλύτερα βιβλία γιατί μπορούν να πάρουν τις πληροφορίες τους και από άλλες πηγές».
Αλλαγές όμως στα ταξίδια υπήρξαν και για τις γυναίκες τα τελευταία 50 χρόνια…
«Είναι ενδιαφέρον: μόλις ολοκληρώσαμε τον διαγωνισμού συγγραφής ταξιδιού μας και σχεδόν όλα τα άτομα που συμμετέχουν στον διαγωνισμό είναι γυναίκες. Τις κρίνουμε ανώνυμα, και δεν μπορώ να σας πω γιατί, αλλά και οι γυναίκες σχεδόν πάντα παίρνουν τις καλύτερες βαθμολογίες.
Το θέμα φέτος ήταν «Ρισκάρω» και έμεινα έκπληκτη από τα απίστευτα περιπετειώδη ταξίδια που έκαναν οι γυναίκες. Νομίζω ότι οι γυναίκες ταξίδευαν πάντα περιπετειωδώς. Αλλά είναι ίσως πιο εύκολο τώρα –οι γυναίκες είναι λιγότερο δεμένες με το σπίτι και τα παιδιά– γιατί οι γυναίκες είναι εξαιρετικά καλοί ταξιδιώτες.
Θέλω να πω, οι άντρες είναι εντάξει, αλλά οι γυναίκες το κάνουν πολύ, πολύ καλά. Οι γυναίκες ξέρουν πώς να χρησιμοποιούν την ευαλωτότητά τους αν τις εξυπηρετεί ή να είναι πραγματικά δυναμικές και δυνατές σε κάποιες περιπτώσεις.
Δεν ξέρω αν γνωρίζετε την αείμνηστη, σπουδαία Ιρλανδή ταξιδιωτική συγγραφέα Dervla Murphy, αλλά ήταν απίστευτα ατρόμητη. Πάντα έλεγε: “Δεν είμαι γενναία. Απλώς δεν φοβάμαι”».
Κλείνοντας η Μπραντ αναφέρεται στο μεγαλύτερο επίτευγμά της: «Το μεγαλύτερο επίτευγμά μου είναι η επιμονή. Είμαι τυχερή γιατί έχω πάθος για αυτό που κάνω και μου αρέσει να ρισκάρω, κάτι που είναι πραγματικά σημαντικό».
Credit: Hilary Bradt