Περιεχόμενα
Παραμονές Δεκαπενταύγουστου ο κόσμος έχει συνηθίσει σε γλυκανάλατες ειδήσεις. Άδεια η πρωτεύουσα, γεμάτα τα λιμάνια, γεμάτες οι εκκλησίες, τα μπάνια του λαού σε πλήρη εξέλιξη. Το 2005 δεν ήταν τέτοια χρονιά. Πριν από 18 χρόνια η Ελλάδα και η Κύπρος κράτησαν την αναπνοή τους. Το πρωί της 14ης Αυγούστου 2005 οι δύο χώρες συγκλονίστηκαν από μια έκτακτη είδηση, που εξελίχθηκε σε αεροπορικό δυστύχημα: Ένα πολιτικό αεροσκάφος της Helios, γεμάτο με πάνω από 100 επιβάτες, είναι ακυβέρνητο στον αέρα.
Η αγωνία επιτείνεται για ώρες, μάλιστα δεν αφορά μόνο την τύχη των επιβατών και του πληρώματος. Όλοι σκέφτονται με τρόμο πού θα προσγειωθεί το αεροσκάφος, με ποια διαδικασία θα γίνει αυτό και αν θα κινδυνέψουν άλλες, πολύ περισσότερες, ανθρώπινες ζωές.
Η τραγωδία ολοκληρώνεται λίγο μετά το μεσημέρι. Στις 12:03 το αεροσκάφος Boeing 737-31S της Helios Airways, το οποίο εκτελούσε την πτήση HCY522 από τη Λάρνακα της Κύπρου στην Πράγα της Τσεχίας, με ενδιάμεση στάση την Αθήνα, συντρίβεται σ’ ένα λόφο κοντά στο Γραμματικό Αττικής. Κανείς από τους επιβάτες και το πλήρωμα δεν γλυτώνει. Είναι το πιο θανατηφόρο αεροπορικό δυστύχημα στην ελληνική ιστορία.
Τι προκάλεσε το δυστύχημα; Η επιτροπή Διερεύνησης Ατυχημάτων και Ασφάλειας Πτήσεων παρέδωσε το πόρισμά της μετά από 14 μήνες, τον Οκτώβριο του 2006. Εκεί επισημάνθηκαν όλα τα ανθρώπινα λάθη και οι παραλείψεις, που οδήγησαν στο θάνατο συνολικά 121 ανθρώπους, 115 επιβάτες και έξι μέλη πληρώματος.
Το μοιραίο λάθος που οδήγησε στο αεροπορικό δυστύχημα της Helios Airways
Το αεροσκάφος της Helios Airways έφτασε στη Λάρνακα από το Λονδίνο το πρωί της 14ης Αυγούστου. Το πλήρωμα της πτήσης είχε αναφέρει πρόβλημα στην πίσω δεξιά πόρτα, με δυνατούς κτύπους κατά τη διάρκεια της πτήσης. Ο πιλότος ζήτησε έλεγχο της πόρτας, που έγινε αμέσως από έναν μηχανικό εδάφους. Για να κάνει τον έλεγχο, ο μηχανικός γύρισε το ρυθμιστή συμπίεσης στη χειροκίνητη θέση (Manual). Σύμφωνα με την έρευνα, ο μηχανικός δεν επανέφερε τον ρυθμιστή στην αυτόματη θέση (Auto) όταν ολοκλήρωσε τον έλεγχο.
Αυτό ήταν το πρώτο και, όπως αποδείχτηκε, μοιραίο λάθος που οδήγησε στο αεροπορικό δυστύχημα της Helios. Όταν το αεροσκάφος απογειώθηκε από τη Λάρνακα (στις 9:07 το πρωί) με προορισμό της Αθήνας οι πιλότοι παρέλειψαν να ελέγξουν το ρυθμιστή συμπίεσης. Θεώρησαν, φαίνεται, δεδομένο ότι είχε επανέλθει στην αυτόματη θέση.
Η τελευταία επικοινωνία των πιλότων έγινε με το Κέντρο Ελέγχου Περιοχής (ΚΕΠ) Λευκωσίας, τέσσερα λεπτά μετά την απογείωση. Ζήτησαν και έλαβαν εξουσιοδότηση για το συνηθισμένο επίπεδο πτήσης στα 34.000 πόδια. Προφανώς ρύθμισαν και τον αυτόματο πιλότο για το αεροδρόμιο της Αθήνας.
Ένα λεπτό αργότερα, ενώ το αεροσκάφος της Helios Airways έπαιρνε ύψος και βρισκόταν στα 12.000 πόδια, ήχησε η προειδοποιητική Σειρήνα Ύψους Θαλάμου. Το πρωτόκολλο ασφαλείας αναφέρει ρητά ότι με τον πρώτο ήχο η απογείωση διακόπτεται και όλο το πλήρωμα πρέπει να φορέσει αμέσως μάσκες οξυγόνου. Δεν έγινε κάτι τέτοιο.
Το πόρισμα αναφέρει ότι πιθανότατα οι πιλότοι μπέρδεψαν τις σειρήνες. Αντέδρασαν στο άκουσμα της σειρήνας σα να ήταν η προειδοποιητική Σειρήνα Διαμόρφωσης Απογείωσης, η οποία ναι μεν έχει τον ίδιο ήχο με την Σειρήνα Ύψους Θαλάμου, αλλά ηχεί μόνο όταν το αεροσκάφος βρίσκεται στο έδαφος. Έτσι προέκυψε το αεροπορικό δυστύχημα.
Τα δεδομένα από τα μαύρα κουτιά για το αεροπορικό δυστύχημα της Helios, δείχνουν ότι στις 9:14 άναψαν οι ενδείξεις του Κύριου Προειδοποιητικού Σηματοδότη και ψύξης του ηλεκτρονικού εξοπλισμού, λόγω της μικρής πυκνότητας αέρα. Οι μάσκες οξυγόνου έπεσαν στο θάλαμο επιβατών. Ο πιλότος επικοινώνησε με τον Επιμελητή της εταιρείας Helios στο έδαφος, για να τον ενημερώσει, και πιθανότατα λίγο αργότερα εγκατέλειψε τη θέση του για να ελέγξει τις ασφάλειες του ηλεκτρικού κυκλώματος. Έτσι θα διαπίστωνε αν επρόκειτο για λάθος ένδειξη ή όντως υπήρχε πρόβλημα.
Στις 9:16 ήταν η τελευταία επικοινωνία με το αεροσκάφος της Helios, το οποίο συνέχιζε να παίρνει ύψος. Στο θάλαμο διακυβέρνησης δεν υπήρχε οξυγόνο και πιθανότατα τότε οι πιλότοι έχασαν τις αισθήσεις τους. Το αεροσκάφος δεν απαντούσε στις απεγνωσμένες κλήσεις των ΚΕΠ Λευκωσίας και Αθηνών, αλλά ούτε και στα σήματα άλλων αεροσκαφών. Το αεροπορικό δυστύχημα είναι προδιαγραφεί.
Με τον αυτόματο πιλότο σε λειτουργία, το αεροσκάφος οδηγούταν προς το αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος», αλλά στην ουσία ήταν ακυβέρνητο. Δύο μαχητικά F-16 της Πολεμικής Αεροπορίας απογειώθηκαν από τη Νέα Αγχίαλο για να το αναχαιτίσουν. Στο θάλαμο διακυβέρνησης βρισκόταν ο ένας από τους δύο πιλότους, χωρίς μάσκα οξυγόνου και πεσμένος μπροστά. Στο θάλαμο επιβατών, σύμφωνα μ’ αυτά που ανέφεραν οι πιλότοι των μαχητικών, δεν υπήρχε κίνηση, αλλά παρατήρησε τρεις που φορούσαν μάσκες οξυγόνου.
Η τελευταία προσπάθεια του φροντιστή Προδρόμου
Στις 11:49, κι ενώ το αεροσκάφος βρισκόταν πια κοντά στην Αττική, ο ένας πιλότος του F-16 παρατήρησε ένα άτομο, το οποίο φορούσε τη στολή του αεροσυνοδού, να μπαίνει στο θάλαμο διακυβέρνησης για να αποτρέψει το αεροπορικό δυστύχημα. Από τις έρευνες που έγιναν μετά αποδείχτηκε ότι ήταν ο ιπτάμενος φροντιστής Ανδρέας Προδρόμου, ο οποίος είχε δίπλωμα πιλότου από τη Μεγάλη Βρετανία. Έκανε μια προσπάθεια να πάρει τον έλεγχο του αεροσκάφους, εξέπεμψε σήμα κινδύνου (Mayday) αλλά το επόμενο λεπτό έσβησε ο αριστερός κινητήρας λόγω έλλειψης καυσίμων.
Το αεροσκάφος πήρε κλίση προς τα αριστερά και κατευθύνθηκε βορειοδυτικά, χάνοντας συνεχώς ύψος. Η τελευταία επικοινωνία του ατόμου στο πιλοτήριο με τον πιλότο του F-16 έγινε οκτώ λεπτά πριν τη συντριβή. Ο πιλότος έκανε νόημα στον φροντιστή να τον ακολουθήσει, αλλά το άτομο στο πιλοτήριο απάντησε μ’ ένα δυσοίωνο νεύμα: Τον αντίχειρά του προς τα κάτω.
Τα αεροσκάφη είχαν διαταγή να παρέμβουν και να καταρρίψουν το αεροσκάφος της Helios αν διαπίστωναν ότι αυτό κατευθύνεται σε κατοικημένη περιοχή, για να προλάβουν μεγαλύτερη τραγωδία. Δεν χρειάστηκε. Στις 11:59 έσβησε και ο δεύτερος κινητήρας, το ακυβέρνητο αεροσκάφος κατευθύνθηκε νοτιοδυτικά και λίγο μετά συνέβη το αεροπορικό δυστύχημα: Η πτήση 522 συνετρίβη στο λόφο πάνω από το Γραμματικό, περίπου 30 χλμ. βορειοδυτικά του αεροδρομίου.
Όπως ήδη αναφέρθηκε, κανείς από τους επιβάτες ή το πλήρωμα δεν γλύτωσε από το αεροπορικό δυστύχημα. Από τους 115 επιβάτες οι 67 θα αποβιβάζονταν στην Αθήνα και οι υπόλοιποι θα συνέχιζαν προς την Πράγα. Οι 103 ήταν Κύπριοι και οι 12 Έλληνες. Οι 93 ήταν ενήλικοι και 22 ανήλικοι. Από την πυρκαγιά που ξέσπασε μετά τη συντριβή κάηκαν ολοσχερώς τρεις σοροί, δεν βρέθηκαν ποτέ. Από τις νεκροψίες προέκυψε ότι οι επιβαίνοντες είχαν καρδιακή λειτουργία την ώρα που συνέβη το αεροπορικό δυστύχημα, αλλά πιθανότατα βρίσκονταν σε μη αναστρέψιμο κώμα λόγω της έλλειψης οξυγόνου.
Η δίκη για το πολύνεκρο αεροπορικό δυστύχημα έγινε στη Λευκωσία τον Σεπτέμβριο του 2009. Προηγουμένως το Πρωτοδικείο Αθηνών έκρινε ενόχους τέσσερα στελέχη της εταιρίας Helios και το Πλημμελειοδικείο τους επέβαλε καταδίκη ενός χρόνου για κάθε απώλεια ζωής με ανθρωποκτονία εξ αμελείας. Η συνολική ποινή τους ήταν 124 χρόνια. Τελικά οι ποινές επιβλήθηκαν τον Φεβρουάριο του 2013 και ήταν δεκαετείς καθείρξεις για τρία από τα τέσσερα στελέχη, εξαγοράσιμες προς 80.000 έκαστη.
Όπως είναι φυσικό, η εταιρεία έχασε την αξιοπιστία της μετά το αεροπορικό δυστύχημα και το όνομά της εξαφανίστηκε από την διεθνή αεροπλοϊα σε λίγους μήνες. Τον Ιανουάριο του 2006 ιδρύθηκε η Ajet και τυπικά εξαγόρασε την Helios (στην ουσία ανήκαν στην ίδια εταιρία), αλλά κι αυτή διέκοψε τις πτήσεις της σε λίγους μήνες.
