Περιεχόμενα
Η ερώτηση του τίτλου χτυπάει κόκκινο και στοχεύει ακριβώς στην ουσία αυτών που βλέπουμε να εξελίσσονται τις τελευταίες ημέρες στη Μέση Ανατολή. Τα εκατέρωθεν χτυπήματα του Ισραήλ και του Ιράν έχουν ανάψει τα αίματα σε τέτοιο βαθμό, που δεν έχει καταγραφεί ποτέ στο παρελθόν μεταξύ δύο χωρών. Πλέον τα συμβάντα μπορούν να χαρακτηριστούν πόλεμος, ή τέλος πάντων η αρχή του πολέμου.
Το απευθείας χτύπημα που τόλμησε το Ιράν το βράδυ του Σαββάτου δεν μπορεί να καταχωρηθεί ως ένα ακόμα επεισόδιο στον υβριδικό πόλεμο μεταξύ των δύο χωρών, που κρατάει από το 1979. Ήταν η πρώτη προσπάθεια της μίας χώρας να χτυπήσει στόχους στο έδαφος της άλλης. Αυτή η αναβάθμιση έχει προκαλέσει ρίγος στην παγκόσμια κοινότητα, καθώς αν και το Ισραήλ επιλέξει να απαντήσει άμεσα (με χτυπήματα δηλαδή στο έδαφος του Ιράν) η κατάσταση θα ξεφύγει και δεν αποκλείεται να ξεκινήσει επίσημος πόλεμος.
Σύμμαχοι ως το 1979, ο ένας έπαιρνε όπλα κι ο άλλος πετρέλαιο
Κατ’ αρχάς, λίγη ιστορία: Το Ιράν και το Ισραήλ δεν ήταν πάντα εχθροί. Το Ιράν μπορεί να ψήφισε εναντίον του βρετανικού σχεδίου διχοτόμησης της Παλαιστίνης (το οποίο προέβλεπε τη δημιουργία ισραηλινού κράτους, αλλά και παλαιστινιακού) και να αντιτάχθηκε στην είσοδο του Ισραήλ στον ΟΗΕ το 1948. Από το 1953, όμως, όταν «αποκαταστάθηκε» στο θρόνο του σάχη του Ιράν ο Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί, μέχρι το 1979 που εκθρονίστηκε από τους μουλάδες που ακόμα κυβερνούν το Ιράν, οι δύο χώρες βρίσκονταν στο ίδιο στρατόπεδο, το φιλοδυτικό. Ως τότε, το Ιράν ήταν ο κύριος τροφοδότης του Ισραήλ με πετρέλαιο.
Θυμίζουμε ότι το Ισραήλ στα πρώτα 25 χρόνια της ύπαρξής του αντιμετώπισε τρεις πολέμους (ο Αραβο-Ισραηλινός Πόλεμος το 1948, ο «Πόλεμος των Έξι Ημερών» το 1967 και ο πόλεμος του Γιομ Κιπούρ το 1973) με τους Άραβες γείτονές του, κι επικράτησε σε όλους. Σ’ αυτούς τους πολέμους το Ιράν δεν συμμετείχε στις επιθέσεις εναντίον του Ισραήλ.
Όταν στο Ιράν εδραιώθηκε το καθεστώς του Ρουχολάχ Χομεϊνί, η κατάσταση άλλαξε άρδην. Μπορεί ο ίδιος ο Χομεϊνί να κράτησε μια κάπως προσεκτική στάση και η ρητορική του να μην ήταν τόσο επιθετική κατά του Ισραήλ, όπως των διαδόχων του, αλλά τότε ξεκίνησε η χρηματοδότηση και η κάθε είδους βοήθεια προς τις παλαιστινιακές και λιβανέζικες οργανώσεις (με πρώτη την Χεζμπολάχ, που είναι σιιτική οργάνωση, όπως και οι μουλάδες του Ιράν, αλλά και την Τζιχάντ και τη Χαμάς). Παράλληλα μπήκαν οι βάσεις για την ανάπτυξη του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, το οποίο το Ισραήλ θεωρεί και σήμερα ως τη Νο1 απειλή της ύπαρξής του.
Μπορεί ο Χομεϊνί να τα ασκούσε ρητορική και άλλη πίεση στο Ισραήλ, ωστόσο αυτό δεν τον απέτρεψε καθόλου να αγοράσει από το Ισραήλ πολεμικά αεροσκάφη Phantom F-4 και άλλον εξοπλισμό. Ήταν σε εξέλιξη τότε ο πόλεμος κατά του Ιράκ (1980-88). Επίσης το Ισραήλ λειτούργησε ως μεσάζων στην πώληση ιρανικού πετρελαίου (το οποίο στα χαρτιά «βαφτιζόταν» ισραηλινό) και έφτασε μέχρι του σημείου να καταστρέψει το αναπτυσσόμενο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράκ, τον πυρηνικό αντιδραστήρα του Οσιράκ, το 1981.
Ο υβριδικός πόλεμος
Το 1982 ξέσπασε ο πόλεμος του Λιβάνου, με εισβολή του Ισραήλ στο νότιο Λίβανο για να αντιμετωπίσει τις επιθέσεις από τη σιιτική Χεζμπολάχ. Οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις βοήθησαν στη σφαγή χιλιάδων άμαχων στα στρατόπεδα προσφύγων Σάμπρα και Σατίλα στη Βυρητό, κάτι που ακόμα μνημονεύεται στο Ιράν ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας.
Χτυπήματα τρομοκρατικά και πολεμικά (χαρακτηρίζονται και ως υβριδικός πόλεμος) υπήρξαν πολλά κατά τη διάρκεια όλων αυτών των χρόνων, αλλά ποτέ στο έδαφος της μίας χώρας ή της άλλης. Π.χ. το Ιράν το 1992 οργάνωσε βομβιστική επίθεση αυτοκτονίας στην πρεσβεία του Ισραήλ στο Μπουένος Άιρες της Αργεντινής και δύο χρόνια αργότερα νέα πολύνεκρη (85 νεκροί) επίθεση αυτοκτονίας σε κτίριο της εβραϊκής κοινότητας στην ίδια πόλη. Η επιλογή της Αργεντινής φέρεται να έγινε μετά την ακύρωση, το 1990, μιας διμερούς συμφωνίας βοήθειας για την ανάπτυξη πυρηνικής τεχνολογίας.
Το 2012 οι πρεσβείες του Ισραήλ σε Γεωργία και Ινδία δέχτηκαν επίθεση, όπως κι ένα λεωφορείο με Ισραηλινούς τουρίστες στη Βουλγαρία. Υπήρξαν και δεκάδες άλλα μικρότερα χτυπήμτα (π.χ. μόλις τον περασμένο Σεπτέμβριο σημειώθηκε έκρηξη που κατέστρεψε μια ιρανική βάση πυραύλων στην πόλη του Χοραμαμπάντ, την οποία το Ιράν αποδίδει στη Μοσάντ, την μυστική υπηρεσία του Ισραήλ). Δεκάδες, επίσης, είναι τα περιστατικά όπου χτυπήματα αποτράπηκαν πριν συμβούν (ή έτσι, τέλος πάντων, ισχυρίζονται οι δύο χώρες).
To τελευταίο έμμεσο χτύπημα καταγράφηκε την 1η Απριλίου, όταν ισραηλινοί πύραυλοι κατέστρεψαν εντελώς το προξενείο του Ιράν στην Δαμασκό, πρωτεύουσα της Συρίας. Ακριβώς 16 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, ανάμεσά τους δύο υψηλόβαθμα στελέχη των Φρουρών της Επανάστασης, του πιο επίλεκτου από τα σώματα του ιρανικού στρατού.
Το Ιράν για του θρησκευτικού του ηγέτη Αλί Χαμενεϊ ξεκαθάρισε ότι θεώρησε αυτή την επίθεση ως άμεση, στο έδαφός του, δεδομένου ότι οι διπλωματικές αποστολές και τα κτίριά τους (πρεσβείες, προξενεία κτλ.) τέτοια θεωρούνται. Γι’ αυτό και προετοίμασε το απευθείας χτύπημα κατά του Ισραήλ, με πάνω από 200 drones, βαλλιστικούς πυραύλους και πυραύλους Κρουζ να εκτοξεύονται κυρίως από το Ιράν (και από το νότο του Λιβάνου από τη Χεζμπολάχ αλλά και την Υεμένη, το φιλοϊρανικό καθεστώς των Χούθι) να κατευθύνονται εναντίον στρατιωτικών στόχων και υποδομών στο Ισραήλ.
Τι συνέβη; Ο στρατός του Ισραήλ ανακοίνωσε ότι «το 99% των όπλων αυτών καταστράφηκαν πριν φτάσουν στο έδαφος της χώρας» και παραδέχτηκε μικρές ζημιές σε στρατιωτική βάση στην έρημο της Νεγκέβ. Στην αναχαίτηση συμμετείχαν, επίσης, αεροπορικές δυνάμεις των ΗΠΑ και της Βρετανίας. Το Ιράν χαρακτήρισε την επίθεση «απόλυτα πετυχημένη» και στην ανακοίνωσή του τόνισε ότι «πολλές στρατιωτικές εγκαταστάσεις υπέστησαν σημαντικές ζημιές», χωρίς να αναφέρει βέβαια ποιες είναι.
Η μπάλα τώρα βρίσκεται στη μεριά του Ισραήλ και όλοι περιμένουν την αντίδρασή του, για να εκτιμήσουν αν θα γίνει πόλεμος ή όχι. Απολύτως άμεση αυτή δεν θα είναι, όπως δείχνουν τα πράγματα ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπέντζαμιν Νετανιάχου πείστηκε από τις εκκλήσεις του διεθνούς παράγοντα (προεξάρχοντος του Αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν) να επανεξετάσει τον τρόπο απάντησης.
Το σίγουρο είναι ότι το Ισραήλ θα απαντήσει με κάποιο τρόπο. Η απευθείας επίθεση εναντίον του, έστω κι αν δεν προκάλεσε απώλειες ή ζημιές, είναι κάτι πολύ βαρύ για να το δεχτεί και η κυβέρνηση και η κοινή γνώμη χωρίς κάποια κίνηση απάντησης. Από το είδος, όμως, και την ισχύ αυτής της απάντησης εξαρτάται το αν θα ξεσπάσει επίσημος πόλεμος ή όχι.
Οι τρεις δρόμοι της απάντησης: Πόλεμος στο τρίτο σενάριο
Τρεις είναι οι βασικοί δρόμοι που έχει μπροστά του το Ισραήλ.
Α) Να υλοποιήσει ένα σκληρό «έμμεσο» χτύπημα. Με επιθέσεις που δεν θα αφορούν στο έδαφος του Ιράν, αλλά σε συνεργαζόμενες δυνάμεις (π.χ. τη Χεζμπολάχ στο Λίβανο) ή ακόμα και σε στρατιωτικές βάσεις και υποδομές του Λιβάνου, της Υεμένης ή της Συρίας που σχετίζονται με το Ιράν. Αυτό το σενάριο κάποτε θα χαρακτηριζόταν εφιαλτικό, ωστόσο από τα τρία που έχουν πέσει στο τραπέζι θεωρείται το πιο ήπιο, διότι έτσι αποτρέπεται ο πόλεμος.
Β) Να υπάρξει χτύπημα εντός του εδάφους του Ιράν σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις ή εργοστάσια παρασκευής των όπλων, που αποπειράθηκαν να χτυπήσουν το Ισραήλ. Πολύς λόγος γίνεται π.χ. για το εργοστάσιο παραγωγής drones της ιρανικής εταιρείας Μπαχαρεστάν Κις, ή ακόμα και για τις στρατιωτικές βάσεις απ’ όπου εκτοξεύθηκαν οι πύραυλοι κατά του Ισραήλ. Σ’ αυτή την περίπτωση είναι πολλά τα ερωτηματικά: Θα πρόκειται για συμβολικά χτυπήματα ή για μαζικά; Ποια θα είναι η ισχύς του πυρός και ποιες οι καταστροφές; Έχει την αντιαεροπορική και αντιπυραυλική ικανότητα του Ιράν να εξουδετερώσει αυτά τα όπλα πριν το πλήξουν; Πόσες θα είναι οι απώλειες; Από τις απαντήσεις αυτές θα εξαρτηθούν πολλά.
Γ) Να αποπειραθεί το Ιράν να πλήξει τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν. Στις οποίες πιστεύεται ότι αναπτύσσεται το πρόγραμμα κατασκευής πυρηνικών όπλων της χώρας, κάτι που το Ιράν δεν έχει παραδεχτεί. Τυπικά το Ιράν δεν συγκαταλλέγεται μεταξύ των κρατών που διαθέτουν πυρηνικά όπλα, όμως προφανώς δεν υπάρχει καμία επίσημη ενημέρωση γι’ αυτό. Πολλοί στο Ισραήλ (κυρίως στρατιωτικοί) βλέπουν την επίθεση του Ιράν σαν «ευκαιρία» να καταστρέψουν το πυρηνικό πρόγραμμα, έστω κι αν μια τέτοια επίθεση θα εγκυμονούσε τεράστιους κινδύνους, ακόμα και την περίπτωση ολέθριου ατυχήματος.
Το τελευταίο σενάριο είναι, φυσικά, και το πιο επικίνδυνο. Διότι άσχετα με την έκβασή του (αν καταστραφούν δηλαδή οι εγκαταστάσεις ή όχι) θα «σύρει» το Ιράν προς νέα, ακόμα πιο σκληρή, απάντηση στο ισραηλινό χτύπημα. Κι εκεί θα ανάψει για τα καλά η φλόγα, αφού και οι γειτονικές αραβικές χώρες του Ισραήλ θα «αναγκαστούν» να πάρουν θέση. Ένας νέος πόλεμος είναι το πιο πιθανό σενάριο.
