Περιεχόμενα
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία πριν από σχεδόν δεκαπέντε μήνες έχει αναδιοργανώσει το γεωπολιτικό τοπίο, έστειλε σφορδρούς «κυματισμούς» στην παγκόσμια οικονομία και έφερε τον πόλεμο των χαρακωμάτων πίσω στην Ευρώπη.
Ωστόσο, πέρα από τον τεράστιο ανθρώπινο πόνο και τις καταστροφικές ζημιές που προκλήθηκαν στην Ουκρανία, τους ανθρώπους και τις πόλεις της, μία από τις πιο βαθιές επιπτώσεις του πολέμου ήταν στις παγκόσμιες αγορές ενέργειας και κατ’ επέκταση στον παγκόσμιο αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής.
Για μεγάλο μέρος του περασμένου έτους, οι επιπτώσεις του πολέμου εκτόξευσαν τις τιμές της ενέργειας στα ύψη σε πολλά μέρη του κόσμου, με την Ευρώπη να πλήττετααι ιδιαίτερα σκληρά.
Η αναγκαία ενεργειακή «στροφή»
Ωστόσο, οι προοπτικές δεν είναι όλες ζοφερές, και σχεδόν ένα χρόνο μετά τον πόλεμο, η ιστορία δεν είναι τόσο απλή. Η εισβολή στην Ουκρανία είχε ανάμεικτα αποτελέσματα όσον αφορά την ενέργεια και το κλίμα, ιδιαίτερα μακροπρόθεσμα.
Σε όλη την Ευρώπη, οι λογαριασμοί φυσικού αερίου σχεδόν διπλασιάστηκαν και το κόστος ηλεκτρικής ενέργειας αυξήθηκε κατά 70% περίπου τους πρώτους έξι μήνες του πολέμου, σύμφωνα με τον Δείκτη Τιμών Ενέργειας Οικιακής Χρήσης, που παρακολουθεί το ενεργειακό κόστος.
Το κόστος αυξήθηκε για διάφορους λόγους. Οι ευρωπαϊκές χώρες άρχισαν να απογαλακτίζονται από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα σε μια προσπάθεια να προκαλέσουν πόνο στην οικονομία του Βλαντιμίρ Β. Πούτιν. Με τη σειρά της, η Ρωσία μείωσε απότομα τις εξαγωγές πετρελαίου της προς τις ευρωπαϊκές χώρες και τον Ιούλιο μείωσε τις εξαγωγές φυσικού αερίου προς την Ευρώπη.
Όμως, με περιορισμένες προμήθειες στην παγκόσμια αγορά, η Ρωσία μπόρεσε να παραμείνει κυρίαρχος εξαγωγέας ακόμη και χωρίς την Ευρώπη, πουλώντας περισσότερο από την προμήθεια της στην Κίνα και την Ινδία τον περασμένο χρόνο.
«Βραχυπρόθεσμα, η Ρωσία ήταν νικητής λόγω της αύξησης της τιμής του πετρελαίου», δήλωσε ο Daniel Yergin, αντιπρόεδρος της S&P Global και ιστορικός ενέργειας.
Επιπλέον, καθώς οι ευρωπαϊκές χώρες προσπαθούν να αγοράσουν φυσικό αέριο και πετρέλαιο από άλλες πηγές, το ενεργειακό κόστος άρχισε να αυξάνεται. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να ωθήσει ορισμένες χώρες να στραφούν στον άνθρακα.
«Η σημερινή ενεργειακή κρίση έδωσε σε χώρες όπως η Ινδία και η Κίνα έναν λόγο να επιταχύνουν τα σχέδιά τους για τον άνθρακα», δήλωσε ο Jason Bordoff, συνιδρυτής της Σχολής Κλίματος της Κολούμπια στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια.
Συνολικά, αυτό δεν ήταν καλό σενάριο για το κλίμα, το οποίο συνεχίζει να θερμαίνεται γρήγορα ως αποτέλεσμα της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων.
«Έκρηξη» επενδύσεων καθαρής ενέργειας
Η συντριπτική πλειονότητα των επιστημόνων του κλίματος λέει ότι για να περιοριστεί η έκταση της θέρμανσης, οι άνθρωποι θα πρέπει να μεταβούν στην ανανεώσιμη ενέργεια όσο το δυνατόν γρηγορότερα.
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία βοήθησε να πυροδοτηθεί μια έκρηξη στις επενδύσεις «καθαρής ενέργειας» που θα ξεπεράσουν σημαντικά τις δαπάνες για ορυκτά καύσιμα, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας.
Μια έκθεση από τον IEA διαπίστωσε ότι οι επενδύσεις σε καθαρή ενέργεια πρόκειται να φτάσουν τα 1,7 τρισεκατομμύρια δολάρια φέτος καθώς οι επενδυτές στρέφονται σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ηλεκτρικά οχήματα, πυρηνική ενέργεια, δίκτυα, αποθήκευση και άλλες τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών άνθρακα.
Ταυτόχρονα, οι επενδύσεις σε άνθρακα, φυσικό αέριο και πετρέλαιο θα αυξηθούν σε κάτι περισσότερο από 1 τρισεκατομμύριο δολάρια, ανέφερε ο IEA.
Η υπηρεσία που εδρεύει στο Παρίσι διαπίστωσε ότι οι επενδύσεις σε καθαρή ενέργεια έχουν ενισχυθεί από πολλούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων περιόδων ισχυρής οικονομικής ανάπτυξης και ασταθών τιμών των ορυκτών καυσίμων, καθώς και αυξημένες ανησυχίες για την ενεργειακή ασφάλεια μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Στα πρόθυρα μιας συναρπαστικής αλλαγής
Ο Fatih Birol, ο εκτελεστικός διευθυντής του IEA, δήλωσε: «Η καθαρή ενέργεια κινείται γρήγορα – πιο γρήγορα από ό,τι πολλοί άνθρωποι αντιλαμβάνονται. Αυτό είναι σαφές στις επενδυτικές τάσεις, όπου οι καθαρές τεχνολογίες απομακρύνονται από τα ορυκτά καύσιμα.
«Με πολύ απλούς, αλλά πολύ εντυπωσιακούς όρους, πριν από πέντε χρόνια οι παγκόσμιες επενδύσεις σε ενέργεια ήταν 2 τρισεκατομμύρια δολάρια, εκ των οποίων 1 τρισεκατομμύριο δολάρια ήταν για καθαρή ενέργεια και 1 τρις δολάρια για ορυκτά καύσιμα.
Σήμερα, 1 τρις δολάρια είναι για ορυκτά καύσιμα και 1,7 τρις δολάρια για καθαρή ενέργεια. Πρόκειται για μια δραματική αλλαγή που θα έχει συνέπειες για τις ενεργειακές αγορές και την κλιματική αλλαγή. Κατά την άποψή μου, είναι πολύ συναρπαστικό».
Η έκρηξη της καθαρής ενέργειας είναι ιδιαίτερα εμφανής στις επενδύσεις ηλιακής ενέργειας, είπε ο Birol. «Για πρώτη φορά στην ιστορία, το ύψος των επενδύσεων που προορίζονται για την ηλιακή ενέργεια είναι υψηλότερο από το ποσό που προορίζεται για την παραγωγή πετρελαίου. Μπορεί να είναι συμβολικό, αλλά είναι πολύ σημαντικό γιατί δείχνει την παλίρροια να γυρίζει», είπε.
Οι επενδύσεις στην καθαρή ενέργεια έχουν αυξηθεί σταθερά τα τελευταία χρόνια, καθώς οι κυβερνήσεις και οι επενδυτές προσπάθησαν να επωφεληθούν από το χαμηλό κόστος των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως η αιολική και η ηλιακή ενέργεια.
Μείωση στα ορυκτά καύσιμα
Αντίθετα, οι επενδύσεις σε ορυκτά καύσιμα μειώθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19, όταν οι σοβαροί ταξιδιωτικοί περιορισμοί προκάλεσαν πτώση της ζήτησης για καύσιμα μεταφορών, οδηγώντας σε κατάρρευση των τιμών των ενεργειακών εμπορευμάτων.
Η έκθεση του IEA έδειξε ότι οι επενδύσεις σε καθαρή ενέργεια έχουν επιταχυνθεί πολύ πέρα από τις δαπάνες για φυσικό αέριο, άνθρακα και πετρέλαιο, καθώς οι κυβερνήσεις ανησυχούν όλο και περισσότερο για την ανάπτυξη ασφαλών, εγχώριων πηγών ενέργειας.
Ωστόσο, η έκθεση του IEA προειδοποίησε ότι ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει επίσης προκαλέσει αυξημένες επενδύσεις σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο, οι οποίες αναμένεται να αυξηθούν κατά 7% το 2023 σε μια επιστροφή στα επίπεδα του 2019.
Ταυτόχρονα, η παγκόσμια ζήτηση άνθρακα έφτασε στο υψηλότερο επίπεδο όλων των εποχών το 2022, εν μέρει λόγω των τιμών ρεκόρ του φυσικού αερίου, οι οποίες έχουν ωθήσει τις εκτιμώμενες επενδύσεις άνθρακα για φέτος σε σχεδόν έξι φορές τα επίπεδα που ευθυγραμμίζονται με τους παγκόσμιους κλιματικούς στόχους του 2030.
Ο Birol είπε ότι το μοναδικό πιο σημαντικό εμπόδιο που αντιμετωπίζει η επέκταση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας παραμένει τα προβλήματα με τα έργα να μπορούν να συνδεθούν με δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας.
«Βλέπουμε έναν αγωγό έργων στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ και την Ασία και την Αφρική όπου το δίκτυο είναι το κύριο πρόβλημα. Εάν δεν μπορείτε να μειώσετε τον χρόνο αδειοδότησης, δεν θα μπορέσουμε να δούμε την ταχεία επέκταση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας», είπε.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι υπεύθυνοι για την ανάπτυξη έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας παραπονέθηκαν ότι αναγκάστηκαν να περιμένουν για περισσότερο από μια δεκαετία για να συνδεθούν στο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας.
Ενεργειακή πολιτική «δύο ταχυτήτων»
Ενώ η Ευρώπη και οι Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, έχουν τα χρήματα για να δημιουργήσουν γρήγορα αιολική και ηλιακή δυναμικότητα, οι φτωχότερες χώρες στην Αφρική και την Ασία προσπαθούν να καλύψουν τις άμεσες ανάγκες τους.
«Φοβάμαι ότι αυτή η ενεργειακή κρίση θα επιταχύνει τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια στον ανεπτυγμένο κόσμο, αλλά όχι στον αναπτυσσόμενο κόσμο», είπε ο Jason Bordoff.
Και στις Ηνωμένες Πολιτείες, το περασμένο έτος ήταν επίσης μια ιστορία βραχυπρόθεσμων ενεργειακών σοκ και μια μακροπρόθεσμη επένδυση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Οι τιμές του φυσικού αερίου εκτοξεύτηκαν το 2022 καθώς οι αγορές πετρελαίου «έσφιξαν».
Τα αποθέματα πετρελαίου εξαντλήθηκαν καθώς η κυβέρνηση Μπάιντεν προσπάθησε να μειώσει τις τιμές του φυσικού αερίου πέρυσι και θα χρειαστεί να αναπληρωθούν τα επόμενα χρόνια.
Ταυτόχρονα, ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών υπέγραψε νόμο τον νόμο για τη μείωση του πληθωρισμού, ο οποίος περιλαμβάνει δαπάνες ρεκόρ 370 δισεκατομμυρίων δολαρίων και πιστώσεις φόρων για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
Ενώ οι τιμές έχουν σταθεροποιηθεί και η Ευρώπη έχει μέχρι στιγμής ωφεληθεί από έναν σχετικά ήπιο χειμώνα, υπάρχουν ενοχλητικές ανησυχίες για το μέλλον. Ακόμη και όταν οι ευρωπαϊκές χώρες αγκαλιάζουν τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, θα περάσουν χρόνια μέχρι να μπορέσουν αυτές οι πηγές να αντικαταστήσουν πλήρως τα ορυκτά καύσιμα.
«Η Ευρώπη βρίσκεται ήδη σε τροχιά για να ξεπεράσει αυτόν τον χειμώνα», είπε ο κ. Yergin. «Η μεγάλη ανησυχία τώρα, και θα το ακούσουμε στο Νταβός, είναι τον επόμενο χειμώνα, όταν δεν θα έχουν ρωσικό αέριο για αποθήκευση».
Και ενώ αυτό είναι ένα τρομερό σενάριο, απλώς ενισχύει αυτό που πολλοί ειδικοί λένε ότι είναι ένα από τα βασικά μαθήματα του πολέμου μέχρι στιγμής: ότι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δεν είναι μόνο καλές για το κλίμα, αλλά και για την εθνική ασφάλεια.
Με πληροφορίες από Guardian, New York Times
