Οι εικόνες είναι δυνατές! «Η φάλαινα δολοφόνος ΔΙΔΑΣΚΕΙ σε άλλες όρκες πώς να επιτίθενται σε γιοτ», ούρλιαξε ένας που έβλεπε να συμβαίνει μπροστά στα μάτια του το σκηνικό.
Και οι φωτογραφίες –και το βίντεο– στα άρθρα ειδήσεων είναι αρκετά δραματικές για να είναι αληθινές. Και όμως…
Τραβηγμένα από το κατάστρωμα ενός γιοτ μήκους 44 ποδιών που έπλεε στο Στενό του Γιβραλτάρ νωρίτερα αυτόν το μήνα, δείχνουν ξεκάθαρα μια ομάδα όρκες να αλληλεπιδρούν με το σκάφος και σύμφωνα με εκείνους που επέβαιναν στο σκάφος να το χτυπούν προκαλώντας ζημιές αξίας χιλιάδων λιρών.
«Είναι μια εμπειρία που δεν θα ξεχάσω ποτέ», είπε ο Stephen Bidwell, ένας 58χρονος φωτογράφος από το Cambridge, ο οποίος επέβαινε στο γιοτ με τη σύντροφό του, Janet Morris. «[Μας] προκάλεσε δέος για τη φύση και τη δύναμή της».
Αυτό που εντυπωσίασε –και προσέλκυσε το ενδιαφέρον κυρίως– ήταν το αξιοσημείωτο γεγονός που είχε προηγηθεί με τις όρκες. Ένα από τα μέλη της αγέλης αναγνωρίστηκε ως η «White Gladis» -μια ενήλικη θηλυκή όρκα, πολύ γνωστή στις ακτές της Γαλικίας ως μέλος μιας κοινότητας 39 ορκών που εντοπίζεται τακτικά από σκάφη στην περιοχή.
Από το 2020 έχουν σημειωθεί εκατοντάδες περιστατικά που αφορούσαν αυτές τις όρκες οι οποίες, όπως δείχνει, σκόπιμα χτυπούσαν βάρκες, συμπεριφορά που έχει προβληματίσει και διχάζει τους ειδικούς. Σχεδόν όλες αυτές οι επιθέσεις ήταν αβλαβείς και καμία δεν είχε ως αποτέλεσμα ανθρώπινους τραυματισμούς, αλλά μια μικρή χούφτα βάρκες έχουν βυθιστεί.
Είναι λοιπόν οι όρκες τόσο κακές όσο φαίνονται; «Είναι ανησυχητική συμπεριφορά αν κυβερνάς ένα από αυτά τα ιστιοπλοϊκά», λέει ο Rob Lott, ακτιβιστής και ειδικός της φιλανθρωπικής οργάνωσης Wildlife Whale and Dolphin Conservation.
Και στη συγκεκριμένη περίπτωση οι εικασίες είναι πολλές -μερικές από αυτές προέρχονται από σχόλια που έγιναν από παρατηρητές φαλαινών- όπως μία που ισχυρίζεται ότι η Gladis οργάνωσε την εκδίκησή της, επειδή τραυματίστηκε από βάρκα ή δίχτυα ψαρέματος στο παρελθόν.
Είναι αληθές ότι τραυματίστηκε μια φορά, αλλά ο Lott και οι περισσότεροι άλλοι ειδικοί στις όρκες σε όλο τον κόσμο, απορρίπτουν αυτήν τη θεωρία συνωμοσίας. Λέξεις όπως «εκδίκηση», «εποπτεία», «κύμα επιθέσεων» και «συνέχιση του πολέμου κατά των ανθρώπων», λέει, είναι άχρηστες και αναίτια ανθρωπόμορφες.
«Προσέχω πολύ για να μη δαιμονοποιηθούν αυτές οι όρκες, δεν νομίζω ότι έχει να κάνει με «εκδίκηση» ή «επίθεση». Φαίνεται να είναι αρκετά μικρά τα ιστιοπλοϊκά –κατά μέσο όρο περίπου 12 μέτρα μήκος– και διαδρούν με τα πηδάλιά τους», λέει ο Lott.
Είναι είδος παιχνιδιού ή τρόπος εκδίκησης;
«Η όρκα συνήθως πλησιάζει από την πρύμνη και στη συνέχεια πολύ συχνά δαγκώνει ή ξεκολλάει από το πηδάλιο. Και οι νέοι έχουν παρατηρήσει μερικές από τις μεγαλύτερες να το κάνουν αυτό, επομένως είναι μια μορφή μίμησης. Όσο γελοίο κι αν ακούγεται, είναι η πιθανότερη εξήγηση και αποτελεί μάλλον ένα είδος «παιχνιδιού» για τις όρκες και δεν σχετίζεται με τρόπο εκδίκησης».
Οι όρκες είναι, λέει, «πανέξυπνες και απίστευτα περίπλοκες κοινωνικά και συμπεριφορικά», και είναι γνωστές για την ανάπτυξη πολύ ιδιαίτερων τεχνικών παιχνιδιού ή κυνηγιού, οι οποίες στη συνέχεια διδάσκονται στα μικρά τους. Οι όρκες στον Νότιο Ατλαντικό, για παράδειγμα, σκόπιμα κινούνται κοντά στην παραλία για να κυνηγήσουν φώκιες και μετά περιμένουν τα κύματα να τις σώσουν.
Και το 2021, στα ανοιχτά της Ισλανδίας, το πλήρωμα ενός πλοίου είδε μια θηλυκή όρκα που φρόντιζε μια νεογέννητη φάλαινα με μακριά πτερύγια, προκαλώντας αβάσιμες θεωρίες ότι μπορεί να υιοθέτησε ένα ορφανό επειδή απέτυχε να αποκτήσει τα δικά της μικρά.
Στο Στενό του Γιβραλτάρ, η ελπίδα είναι ότι η κοινότητα –η οποία περιλαμβάνει όχι μόνο τη White Gladis, αλλά επίσης και την Gray Gladis και την Black Gladis, που παίρνουν το όνοματά τους επειδή έχουν διαφορετικά χρώματα– απλώς περνάει μια φάση, η οποία είναι διαίτερα ενοχλητική για τους πλοίαρχους των ιστιοπλοϊκών σκαφών.
«Υπήρξε μελέτη από ερευνητές για αυτήν τη συμπεριφορά και το προσυπογράφω, ότι το πιθανότερο είναι πως πρόκειται απλώς για μια μόδα, από την οποία ελπίζουμε ότι θα αναπτυχθούν», λέει ο Lott.
«Προφανώς βρίσκουν ότι αξίζει τον κόπο, παρόλο που ενέχει κίνδυνο για τις ίδιες. Θα δουν ένα σκάφος που κινείται γρήγορα, θα προσπαθήσουν να το σταματήσουν και, στη συνέχεια, όταν το ακινητοποιήσουν, χάνουν το ενδιαφέρον τους. Και αυθτό συμβαίνει συνήθως με ιστιοπλοϊκά, οπότε προφανώς υπάρχει κάτι στο πηδάλιο που βρίσκουν ελκυστικό».
Η φήμη των όρκας δεν σχετίζεται με το όνομα φάλαινες-δολοφόνοι, καθώς δεν θα ακούσετε ποτέ να τις αποκαλούν έτσι οι ειδικοί.
Οι όρκες κέρδισαν αυτό το όνομα τον 18ο αιώνα, όταν οι φαλαινοθήρες τις αποκαλούσαν «φαλαινοκτόνες» (με την πάροδο του χρόνου, αυτό άλλαξε), καθώς παρατήρησαν ότι ορισμένες κοινότητες μπορούσαν να εξοντώσουν ακόμη και το μεγαλύτερο είδος κητωδών, τις μπλε φάλαινες.
Αυτή η ικανότητα –αν προσθέσουμε και τη διατροφφή τους, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει ψάρια– τις μετέτρεψε σε ανταγωνιστές, στα μάτια ορισμένων φαλαινοθηρών και αλιέων. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να διώκονται και να κυνηγούνται για αιώνες, συμπεριλαμβανομένου του πυροβολισμού τους από φαλαινοθηρικές βάρκες.
«Μέρος της φήμης έχει τις ρίζες του στο γεγονός ότι είναι απολύτως κορυφαία αρπακτικά αι δίνουν την εντύπωση στους ανθρώπους ότι δεν γνωρίζουν πραγματικά κανέναν φόβο», λέει ο Lott.
Φυσικά δεν φοβούνται ούτε τους ανθρώπους, αλλά δεν γίνονται επιθετικές ακόμη και όταν οι άνθρωποι τις πυροβόλησαν με όπλα και καμάκια, είναι εντελώς απίθανο να οργανώσουν συντονισμένες ενέδρες σε βάρκες.
Τι λένε οι επιστήμονες;
«Όταν οι άνθρωποι μιλούν για επιθέσεις “εκδίκησης” σε ανθρώπους, αυτό δεν αληθεύει, γιατί τους έχουμε δώσει κάθε ευκαιρία να εκδικηθούν στο παρελθόν μέσω διώξεων από κυνήγι, πυροβολισμών και δεν έχει αναφερθεί ποτέ επίθεση σε ανθρώπους. Αυτό συνέβη μόνο όταν τις βάλαμε σε αιχμαλωσία».
Την επόμενη εβδομάδα, ο Lott θα συμμετάσχει με ειδικούς και ενθουσιώδεις εθελοντές στο Orca Watch που πραγματοποιείται στην Σκωτία και στα Βόρεια Νησιά και είναι μια ετήσια έρευνα για τις όρκες που ζουν στα νερά της περιοχής.
Μια ομάδα κυκλοφορεί στην ηπειρωτική Βρετανία για δεκαετίες, και κάποτε αποτελούταν από οκτώ άτομα, αλλά τώρα έχοπυν απομείνει μόνο δύο αρσενικοί, ο Aquarius και ο 60χρονος John Coe, ο οποίος πιστεύεται ότι είναι ένας από τις γηραιότερες αρσενικές όρκες στον κόσμο.
Η τελευταία θηλυκή σε αυτή την κοινότητα ήταν η Lulu που πέθανε το 2016, έπειτα από εμπλοκή σε δίχτυα ψαρέματος. Άλλες όρκες ανοίχτηκαν μετά τη νεκροψία και αποκαλύφθηκαν μάζες πλαστικού στο στομάχι τους.
Και σε αυτό θα προτιμούσε να εστιάσουμε ο Λοτ, αντί να αφήσουμε τους τίτλους για τη συμπεριφορά μιας ομάδας να προκαλούν φόβο.
«Είναι συγκλονιστική συμπεριφορά, αλλά προφανώς βρήκαν κάτι ελκυστικό σε αυτό. Όπως λέω, ανησυχώ μήπως τις δαιμονοποιήσω.
Θα πρέπει να τονίσουμε ότι πρόκειται για πλάσματα άκρως απειλούμενα και αν συνεχιστούν αυτά τα περιστατικά, θα βλάψει απλώς τις προσπάθειες διάσωσής τους, κάτι πολύ ανησυχητικό».
