Όταν τον Φεβρουάριο του 2022 η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, μέσα σε μερικές εβδομάδες ο δυτικός κόσμος (με εξαιρέσεις όπως η Ουγγαρία και η Σερβία), είχε καταδικάσει τον Πούτιν και τη Ρωσία. Έμενε όμως ένα κομμάτι που δεν έπαιρνε καμία θέση. Που μιλούσε για εισβολή στην Ουκρανία, αλλά δεν έλεγε από ποιον. Η Λατινική Αμερική παραμένει, 18 μήνες μετά, σε μια στάση ουδετερότητας σε επίπεδο πολιτικής και διπλωματίας, εγκλωβισμένη στον φόβο του Ψυχρού Πολέμου.
Ο Χέκτορ Αμπαντ Φακιολίνσε, η Καταλίνα Γκόμεζ Ανχέλ και ο Σέρχιο Χαραμίγιο, τρεις φίλοι από την Κολομβία, ξεκίνησαν μια εκστρατεία ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης στη Λατινική Αμερική για όσα συμβαίνουν στην Ουκρανία από τους Ρώσους και ήταν από τους πρώτους που καταδίκαζαν δημόσια Πούτιν και Ρωσία.
Για τις ανάγκες του σκοπού τους, ταξίδεψαν μέχρι το Μπαχμούτ, το Ντόνμπας και το Κραματόρσκ, ώστε να καταγράψουν με βίντεο και φωτογραφίες τις θηριωδίες των Ρώσων και να τις επικοινωνήσουν σε όλη τη Λατινική Αμερική.
Ένα βράδυ στο Κραματόρσκ
«¡Aguanta Ucrania!», δηλαδή «Κρατήσου Ουκρανία». Αυτό ήταν το μότο τους και γρήγορα μάζεψαν ακόλουθους στα social media και είχαν και βίντεο στήριξης από συγγραφείς, πολιτικούς και ανθρώπους της δημόσιας σφαίρας, όπως η Ιζαμπέλ Αλιέντε, συγγραφέας από τη Χιλή, και ο συνθέτης Χόρχε Ντρέξλερ.
Ένα βράδυ, μετά από από ένα συνέδριο, οι τρεις τους μαζί με μια γυναίκα που γνώριζε πρόσωπα και καταστάσεις στην Ουκρανία, πήγαν σε κατεστραμμένα χωριά για να καταγράψουν ιστορίες Ουκρανών στρατιωτών και των οικογενειών-θυμάτων του πολέμου. Αυτές τις ιστορίες ήθελαν να μεταφέρουν στην Κολομβία και σε όλη τη Λατινική Αμερική.
«Όταν υπερασπίζεται κάποιος τις ελευθερίες της Δύσης και της Ουκρανίας, υπερασπίζεται και τις ελευθερίες της Κολομβίας», υποστηρίζει ο Αμπάντα.
Καθώς είχαν τελειώσει το τουρ τους, μια ζεστή Τρίτη, βρίσκονταν σε ένα μπαρ και έπιναν μπύρα και μηλίτη, κάπου στο Κραματόρσκ, σε μια περίοδο νηνεμίας, έσκασε ένας πύραυλος στην περιοχή, με αποτέλεσμα να πεθάνουν 13 άνθρωποι. Ανάμεσα τους η 37χρονη Βικτόρια Αρμελίνα, μια συγγραφέας με σπουδές πάνω στο ουκρανικό ζήτημα και τη σχέση με τη Ρωσία.
«Η Βικτόρια κοίταξε το ποτήρι μου και είπε με χιούμορ “μοιάζει με ουίσκι”», θυμάται ο Αμπάντ για την Αρμελίνα και τις τελευταίες της λέξεις που αφορούσαν στο ότι η Ουκρανία είχε απαγορεύσει την πώληση αλκοόλ για να μη μαζεύεται ο κόσμος στα μπαρ.
«Γέλασε και γέλασα. Εκείνη τη στιγμή δεν υπήρχε σειρήνα, ούτε κάποια προειδοποίηση. Τίποτα. Μια έκρηξη μόνο που δεν είχα ξανανιώσει στη ζωή μου», λέει ο Αμπάντ.
Αυτό συνέβη πριν από περίπου 2 μήνες. Οι τρεις τους γλύτωσαν φθηνά, με μικρούς τραυματισμούς. Και τώρα, έχοντας το σοκ αλλά και την ιερή αποστολή να τιμήσουν την Αρμελίνα, έχουν πάρει μεγαλύτερη ώθηση για να καταστήσουν σαφές σε όλη τη Λατινική Αμερική πως είναι καιρός να διαλέξουν στρατόπεδο. Και όχι αυτό της Ρωσίας.
Το συλλογικό τραύμα στη Λατινική Αμερική
Σε όλη την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, η Λατινική Αμερική είχε δικτατορικά καθεστώτα κομμουνιστικής φύσεως και είχε τεθεί με την πλευρά της Σοβιετικής Ένωσης. Ας μην ξεχνάμε πως ο Τρότσκι κρύφτηκε από τον Στάλιν στην Κούβα και τελικά τον δολοφόνησαν.
Σε αρκετές δημοσκοπήσεις που έχουν γίνει στη Λατινική Αμερική, οι πολίτες δεν δείχνουν διατεθειμένοι να καταδικάσουν, να πάρουν θέση, γιατί είναι ένας πόλεμος μακρινός, ανάμεσα σε παγκόσμιες δυνάμεις που «θέλουν να επιβάλλουν τα θέλω τους σε μικρότερες χώρες».
Εκείνη η επίθεση που σκότωσε την Αρμελίνα, ήταν η αιτία ώστε ο Πρόεδρος της Κολομβίας, Γουστάβο Πέτρο, να καταδικάσει για πρώτη φορά τη Ρωσία και να απαιτήσει μια διπλωματική διαμαρτυρία. Κανείς άλλος ηγέτης στη Λατινική Αμερική δεν το είχε κάνει, εκτός από τον Γκάμπριελ Μπόριτς, της Χιλής. «Σήμερα είναι η Ουκρανία, αλλά αύριο μπορεί να είναι οποιοσδήποτε από εμάς», είχε πει πριν μερικές ημέρες, στη διάρκεια της Συνόδου της Ε.Ε. με ηγέτες από τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική. Εκεί, ο Πέτρο άλλαξε τροπάριο.
«Υπάρχει μια ιμπεριαλιστική εισβολή στην Ουκρανία. Αλλά πώς αποκαλείτε αυτό που έγινε στο Ιράκ; Ή στη Λιβύη; Ή στην Συρία; Γιατί αυτή η περίπτωση προκαλεί αυτή την αντίδραση και αντίστοιχες σε αυτόν τον αιώνα δεν το έκαναν;». Ποιος μπορεί να τον ψέξει ή να υποστηρίξει πως έχει άδικο;
Στη Λατινική Αμερική μετρούν ακόμα πληγές από την θέση που είχαν στον Ψυχρό Πόλεμο. Δεν τους νοιάζει να στηρίξουν τη μία ή την άλλη πλευρά. Θέλουν να βγουν κάποια στιγμή στον αφρό, να πάψουν να πεινάνε, να ταλαιπωρούνται από τα απόνερα της πανδημίας. Κάποιες χώρες, όπως η Βραζιλία, εξαρτώνται από τα ρωσικά λιπάσματα και σιτηρά. Δε μπορούν να καταδικάσουν ή να επιβάλλουν κυρώσεις.
«Τα προβλήματα της Ουκρανίας δεν είναι δική μας δουλειά», ήταν το επιμύθιο μιας δημοσκόπησης στη Λατινική Αμερική, με τις Κολομβία-Μεξικό-Αργεντινή να είναι οι χώρες που ενδιαφέρονται λιγότερο.
Ουδετερότητα ή θέση;
Ανισότητα, φτώχεια, επάνοδος από την πανδημία. Αυτά είναι τα προβλήματα στη Λατινική Αμερική. «Χάσαμε ευκαιρίες ανάπτυξης και βιώσαμε το δραματικό κόστος του Ψυχρού Πολέμου. Αν υπάρξει ένας αντίστοιχος διχασμός, η ιστορική μνήμη θα μετρήσει. Και για τη Λατινική Αμερική, το να επιστρέψει σε τέτοιες εποχές, είναι μη αποδεκτό», λέει ο Χουάν Γκαμπριέλ Τοκατλιάν, καθηγητής του Πανεπιστημίου Torcuato Di Tella στο Μπουένος Άιρες.
Υπάρχει όμως και η διαφορετική ανάγνωση. Ο Σέρχιο Γκουζμάν, καθηγητής πολιτικών επιστημών και επικεφαλής του Colombia Risk Analysis, υποστηρίζει πως ο πόλεμος αναδιαμορφώνει τον παγκόσμιο χάρτη και είναι ρίσκο για τη Λατινική Αμερική να μένει εκτός τραπέζης επειδή επέλεξε ουδετερότητα.
«Ελπίζω ο γιος της Αρμελίνα να μεγαλώσει σε μια ελεύθερη και ανεξάρτητη Ουκρανία. Γι’ αυτό μάχονται. Ελπίζω ότι δεν θα χάσουν. Γιατί αν η Ουκρανία χάσει, τότε όλοι μας χάσαμε», επισημαίνει ο Αμπάντ.
* Πηγή: New York Times
