Από το μεσημέρι της Τρίτης 25 Ιουλίου οι Έλληνες πολίτες του εξωτερικού, που είναι ήδη εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους, μπορούν να ψηφίζουν χωρίς περιορισμούς στις εθνικές εκλογές. Το νομοσχέδιο με το οποίο η διευρυμένη ψήφος αποδήμων έγινε νόμος του κράτους με ευρύτατη πλειοψηφία και με κίνητρο όχι μόνο να τονώσει τους δεσμούς των Ελλήνων του εξωτερικού με την χώρα μας, αλλά και να οδηγήσει σε αύξηση του ποσοστού συμμετοχής στις επόμενες αναμετρήσεις.

Στην Ελλάδα μπορεί να μην προχώρησε (ακόμα;) η επιστολική ψήφος αποδήμων, όμως έγινε ένα σημαντικό βήμα. Το οποίο έχουν κάνει οι περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως θα διαπιστώσετε από το άρθρο αυτό. Ελάχιστες είναι οι χώρες που δεν δίνουν τη δυνατότητα στους πολίτες τους, οι οποίοι διαμένουν στο εξωτερικό, να έχουν (πολιτικό) λόγο για το τι συμβαίνει στην πατρίδα τους.

Ψήφος αποδήμων: Όλοι παρόντες, η κεντρική ιδέα

Οι αστερίσκοι είναι, βέβαια, πολλοί. Ανάλογα με τη διασπορά κάθε χώρας, την κινητικότητα των πολιτών της που βρίσκονται στο εξωτερικό και το πολιτικό σύστημα, το κάθε κράτος αντιμετωπίζει με το δικό του τρόπο τους πολίτες του που ζουν σε άλλη χώρα. Η κεντρική ιδέα, όμως, είναι να τους δώσει το δικαίωμα να είναι παρόντες στην εκλογική διαδικασία.

ΑΥΣΤΡΙΑ

Οι Αυστριακοί πολίτες που ζουν στο εξωτερικό και θέλουν να ψηφίσουν απογράφονταν στις κατά τόπους διπλωματικές αρχές της χώρας τους (πρεσβείες και προξενεία) και τα τελευταία χρόνια λειτουργεί μια ηλεκτρονική πλατφόρμα, βάσει της οποίας δημιουργούνται οι εκλογικοί κατάλογοι και διαχωρίζεται η ψήφος αποδήμων από την κανονική του εσωτερικού. Ο μόνος περιορισμός που τίθεται είναι η ανανέωση των στοιχείων του εκλογέα εξωτερικού κάθε δέκα χρόνια.

ΒΕΛΓΙΟ

Η ψήφος αποδήμων των Βέλγων ισχύει από το 1998. Ο εκλογέας δηλώνει την πρόθεσή του να ψηφίσει στην κοντινότερη πρεσβεία ή προξενείο του Βελγίου στη χώρα που τον φιλοξενεί και από εκείνη τη στιγμή η ψήφος του λογίζεται ως υποχρεωτική. Ο καθένας, μάλιστα, μπορεί να δηλώσει και συγκεκριμένο εκλογικό τμήμα (!), στο οποίο θα καταγραφεί η ψήφος του. Προηγουμένως οι ψήφοι αθροίζονταν στο γενικό ποσοστό των κομμάτων στην επικράτεια.

ΤΣΕΧΙΑ

Οι Τσέχοι πολίτες του εξωτερικού μπορούν να ψηφίσουν όπως και οι Έλληνες, δια ζώσης σε κατά τόπους εκλογικά τμήματα που συστήνονται κυρίως σε πρεσβείες και προξενεία. Η πολύ μικρή συμμετοχή, πάντως, στις τελευταίες εκλογές έχει ανοίξει τη συζήτηση για επιστολική ψήφο. Αν γίνει κάτι τέτοιο, φυσικά θα εφαρμοστεί και στο εσωτερικό.

ΔΑΝΙΑ

Οι Δανοί πολίτες που ζουν στο εξωτερικό μπορούν να ψηφίσουν μόνο αν έχουν εγκαταλείψει τη χώρα τα δύο τελευταία χρόνια. Όταν παρέλθει αυτό το χρονικό διάστημα διαγράφονται από τους εκλογικούς καταλόγους. Οι πολίτες που υπηρετούν στο εξωτερικό (διπλωμάτες, ένοπλες δυνάμεις κτλ.) ψηφίζουν σε ειδικούς εκλογικούς καταλόγους την ημέρα των εκλογών και οι ψήφοι τους καταμετρώνται στα συνολικά αποτελέσματα των κομμάτων.

ΦΙΝΛΑΝΙΑ

Οι πολίτες της Φινλανδίας που ζουν στο εξωτερικό μπορούν να ψηφίσουν τη μέρα των εκλογών σε κατά τόπους πρεσβείες και προξενεία της χώρας τους, αλλά και με επιστολική ψήφο. Η διαδικασία εγγραφής για να μετρήσει η επιστολική ψήφος αποδήμων είναι κάπως πιο πολύπλοκή: οι ενδιαφερόμενοι απευθύνονται στην Γραμματεία Ψηφιακών και Πληθυσμιακών Δεδομένων και μαθαίνουν σε ποια εκλογική περιφέρεια είναι καταχωρημένοι, μετά συμπληρώνουν αίτηση για να εγγραφούν στους εκλογικούς καταλόγους της συγκεκριμένης περιφέρειας και μετά πρέπει να κάνουν αίτηση στο υπουργείο Δικαιοσύνης, ώστε να τους αποσταλεί το εκλογικό υλικό στη διεύθυνση που επιθυμούν.

ΓΑΛΛΙΑ

Στο γαλλικό κοινοβούλιο εκπροσωπούνται όχι μόνο οι πολίτες της ηπειρωτικής Γαλλίας και της Κορσικής, αλλά και όλων των γαλλικών εξαρτώμενων εδαφών, από τη Γουαδελούπη στην Καραϊβική μέχρι τη Νέα Καληδονία στον Ειρηνικό. Αυτή η ψήφος αποδήμων, πάντως, ως διαδικασία θεωρείται «εσωτερική ψηφοφορία» για το γαλλικό κράτος. Για τους Γάλλους πολίτες που ζουν σε μη γαλλικά εδάφη έχουν προβλεφθεί 11 διαφορετικές εκλογικές περιφέρειες (Βόρειας Αμερικής, Ασίας, Ελβετίας κτλ.) στις οποίες εκλέγονται μέλη των οικείων κοινοτήτων. Τις περισσότερες φορές, μάλιστα, αυτοί οι βουλευτές δεν έχουν κομματική στήριξη.

ΓΕΡΜΑΝΙΑ

Οι Γερμανοί πολίτες του εξωτερικού έχουν δύο περιορισμούς στο δικαίωμά τους να ψηφίσουν. Ο πρώτος είναι χρονικός: Πρέπει να έχουν ζήσει ένα διάστημα τουλάχιστον τριών μηνών στη Γερμανία τα τελευταία 25 χρόνια κι ενώ ήταν πάνω από 14 ετών. Ο δεύτερος είναι ποιοτικός: Πρέπει, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται, «να έχουν στενή και διαρκή σχέση με το γερμανικό πολιτικό σύστημα και να επηρεάζονται προσωπικά και άμεσα από τις αποφάσεις που λαμβάνονται στη Γερμανία». Δηλαδή είτε να έχουν καταγεγραμμένη περιουσία, είτε οικονομικά συμφέροντα στη χώρα.

ΙΡΛΑΝΔΙΑ

Η τεράστια ομογένεια της χώρας αυτής (κυρίως στις ΗΠΑ) οδήγησε τις κυβερνήσεις να κρατήσουν πολύ επιφυλακτική στάση στο δικαίωμα των Ιρλανδών του εξωτερικού να ψηφίζουν στις εθνικές εκλογές. Στην ουσία, οι μόνοι που το έχουν είναι οι διπλωματικοί υπάλληλοι (και οι σύζυγοί τους) και μέλη των ενόπλων δυνάμεων και της αστυνομίας (αλλά όχι οι σύζυγοί τους).

Υπάρχει ακόμα ένα παράθυρο: Στο εκλογικό σύστημα της Ιρλανδίας υπάρχουν δύο περιφέρειες που ονομάζονται «πανεπιστημιακές». Σε αυτές ψηφίζουν (και επιστολικά) οι απόφοιτοι των δύο πανεπιστημίων της χώρας (Εθνικό Πανεπιστήμιο και Πανεπιστήμιο του Δουβλίνου), ανεξαρτήτως του τόπου κατοικίας τους, άρα μπορούν να είναι και κάτοικοι εξωτερικού.

ΙΤΑΛΙΑ

Το ιταλικό σύστημα για τους κατοίκους εξωτερικού είναι παρόμοιο με αυτό της Γαλλίας. Υπάρχουν τέσσερις εκλογικές περιφέρειες εξωτερικού (Ευρώπης, Νότιας Αμερικής, Βόρειας/Κεντρικής Αμερικής και Αφρικής,Ασίας,Ωκεανίας), στις οποίες διοχετεύεται η ψήφος αποδήμων, και εκλέγουν συνολικά 8 πρόσωπα στη Βουλή και 4 στη Γερουσία. Εννοείται ότι δημιουργούνται εκλογικοί κατάλογοι εξωτερικού και οι υποψήφιοι προέρχονται από τα συγκεκριμένα γεωγραφικά διαμερίσματα.

ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ

Στο Μεγάλο Δουκάτο εδώ και αρκετά χρόνια έχει καθιερωθεί η καθολική επιστολική ψήφος αποδήμων γι’ αυτούς που το επιθυμούν. Ανεξάρτητα αν διαμένουν στο Λουξεμβούργο ή στο εξωτερικό, μπορούν με αίτησή τους να ψηφίσουν με το ταχυδρομείο, αφού το υλικό θα τους αποσταλεί 15 μέρες πριν τις εκλογές. Τα αποτελέσματα των ψήφων του εξωτερικού δεν καταχωρίζονται στις εκλογικές περιφέρειες, αλλά μετράνε σε όλη την επικράτεια.

ΜΑΛΤΑ

Στο μεσογειακό νησί ισχύει ό,τι και πριν το 2019 στην Ελλάδα. Οι Μαλτέζοι του εξωτερικού που είναι εγγεγραμμένοι στα δημοτολόγια μπορούν να ψηφίσουν μόνο αν ταξιδέψουν στη χώρα την ημέρα των εκλογών, με δικά τους έξοδα. Η συζήτηση για επιστολική ψήφο έχει ανοίξει περισσότερο από μία δεκαετία, αλλά δεν έχει προταθεί κάποιος νόμος.

ΟΛΛΑΝΔΙΑ

Οι Ολλανδοί του εξωτερικού μπορούν να ψηφίσουν επιστολικά, αν το επιθυμούν. Δεν υπάρχει κανένας χρονικός περιορισμός για το πόσο λείπουν από τη χώρα. Η μόνη διαδικασία που ακολουθείται είναι η καταχώρισή τους (μετά από αίτηση) σε συγκεκριμένη εκλογική περιφέρεια, ώστε να καταμετρηθεί σε αυτήν η ψήφος τους. Η ψήφος αποδήμων εκλογέων, πάντως, στις ολλανδικές εκλογές παρουσιάζει παραδοσιακά πολύ μικρό ποσοστό.

ΠΟΛΩΝΙΑ

Στην Πολωνία δεν έχει προχωρήσει ακόμη η επιστολική ψήφος αποδήμων, όμως είναι μακράν η πιο δραστήρια χώρα όσον αφορά τους πολίτες της που ζουν στο εξωτερικό. Στις βουλευτικές εκλογές του 2019 είχαν στηθεί ακριβώς 320 εκλογικά τμήματα σε 86 διαφορετικές χώρες, όπου υπάρχουν κοινότητες Πολωνών. Η διάθεση για καθολική συμμετοχή ήταν τέτοια, ώστε στήθηκαν κάλπες μέχρι και σε εμπορικά πλοία (!), αλλά και τέσσερις διαφορετικές πλατφόρμες πετρελαίου (!), όπου υπήρχαν εκλογείς που είχαν βάρδια και δεν μπορούσαν να πάνε να ψηφίσουν σε κάποιο «συμβατικό» εκλογικό τμήμα.

ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ

Άλλοτε μεγάλη αποικιακή δύναμη, η Πορτογαλία διαθέτει 4 από τις 230 έδρες του κοινοβουλίου της για τους πολίτες της από το εξωτερικό. Υπάρχουν δύο μεγάλες περιφέρειες που καταμετράται η ψήφος αποδήμων, η μία αποτελείται από κράτη της Ευρώπης και η άλλη από τις υπόλοιπες. Η καθεμιά περιφέρεια εκλέγει δύο βουλευτές, οι οποίοι είναι μεν κάτοικοι εξωτερικού, αλλά και κομματικά στελέχη.

ΡΟΥΜΑΝΙΑ

Και η Ρουμανία διαθέτει συγκεκριμένες έδρες και στα δύο βουλευτικά της σώματα για τους πολίτες της στο εξωτερικό. Όλοι μπορούν να ψηφίσουν με αίτησή τους στις κατά τόπους πρεσβείες και προξενεία της Ρουμανίας στο εξωτερικό. Η κάθε ψήφος αποδήμων καταχωρείται στην ενιαία περιφέρεια εξωτερικού, η οποία εκλέγει 4 βουλευτές και 2 γερουσιαστές.

ΙΣΠΑΝΙΑ

Η επιστολική ψήφος αποδήμων για τους Ισπανούς του εξωτερικού είναι πια κατοχυρωμένη και στο Σύνταγμα της χώρας (Άρθρο 68), σύμφωνα με την τελευταία ρύθμιση. Προηγουμένως η Ισπανία επέτρεπε στους πολίτες της που βρίσκονται στο εξωτερικό να ψηφίζουν στις κατά τόπους διπλωματικές αρχές (πρεσβείες, προξενεία). Η επιστολική ψήφος ήταν μακράν η κυριότερη μορφή που προτίμησαν οι Ισπανοί του εξωτερικού και στις βουλευτικές εκλογές που έγιναν πριν λίγες ημέρες.

ΣΟΥΗΔΙΑ

Στη βορειοευρωπαϊκή χώρα ισχύει το χρονικό όριο των δέκα χρόνων από τη στιγμή που κάποιος έφυγε από τη χώρα. Ως τότε είναι κανονικά εγγεγραμμένος στους εκλογικούς καταλόγους και μπορεί να ψηφίζει είτε διά ζώσης σε πρεσβείες και προξενεία, είτε με επιστολική ψήφο, χωρίς να κάνει αίτηση. Αν έχει παρέλθει το διάστημα των δέκα χρόνων, τότε πρέπει να κάνει αίτηση στο σουηδικό υπουργείο Εσωτερικών, ώστε να συμπεριληφθεί στους εκλογικούς καταλόγους. Η αίτηση αυτή για να μετρήσει η ψήφος αποδήμων πρέπει να ανανεώνεται κάθε δέκα χρόνια.